Подагра

Подагра ауруы

Подагра – пуриндік алмасу бұзылыстары салдарынан адам ағзасында зәр қышқылдарының жиналып, жедел артрит ұстамалары, кристаллиндуцирленген синовит, тіндерге ураттардың толып қалуымен сипатталатын ауру.

Подаграның пайда болу себептері:

Зәр қышқылы синтезіне әкелетін пурин метаболизміне қатысатын ферменттердің генетикалық бұзылыстары.
Генететикалық дефект саналу себебі зәр қышқылының экскрециясына жауап беретін бүйрек ферменттерінің гипофункциясы қалыптасқан Подагра дамуына әкеледі:
Пуриндік негіздерге бай тағамдармен артық тамақтану, етті тағамдар, ішімдік(сыра, шарап), , сүтті, балықты, уылдырықты, кофе, какао, шоколадты көп қолдану
бүйрек қызметінің бұзылысы, липидті алмасу бұзылысы, лейкоз
Гиподинамия
Ішімдік
Аяққа түскен жарақаттар
Хирургиялық араласулар
Кейбір дәрілік заттарды қолдану – цитостатиктер, салуретиктер, туберкулезге қарсы заттарды ұзақ уақыт қолдану

Подагра дамуы (патогенезі)

Жедел подагралық қабыну басталғанда буын қуысында урат микрокристаллдары, комплемент жүйесінің белсенді компоненттері, кининдер жинала бастайды. Соның салдарынан қантамыр өткізгіштігі артып, эндотелийге нейтрофильдердің жабысуы және буын қуысына нейтрофильдер түседі. Буын қуысына нейтрофильдер түскен сәтте фагоцитоз процесі басталып, нейтрофильдер түскен жерге лизосомальды ферменттер мен цитокиндердің (ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8, ФНО-альфа) жиналады. Урат кристаллдарының бүйрек каналшаларында жиналып қалуы подагралық нефропатияға әкеледі.

Подаграның дамуының 4 сатысы бар:

Подагралық артрит
Тофустар ( жұмсақ тіндерде және шеміршектерде, сүйекте натрий кристалл ураттарының жинақталуы)
Подагралық нефропатия
Уратты тастардың түзілуімен жүретін нефролитиаз

Подагра клиникалық белгілері

Типті жедел ұстама ( 3-10 күн ) – кенет басталады, продромальды кезең болуы мүмкін (әлсіздік, субфебрилитет, бастың ауруы, артралгиялар). Ұстаманы шақырады: майлы тағам, алкоголь, суық тию, жарақат.

Бірінші бақайдағы кенеттен басталған қатты ауырсыну, ауырсыну түнде басталады, буын ұлғаяды, терісі қызады, көкшіл –қызыл түсті болуы мүмкін тері түсі, түзілген томпаюлар (тофустар) тығыз болады. Ауырсыну кезінде дене қызуы 38-39° С дейін жоғарылайды.

Есте сақтаңыз! Подагра сізде ең бірінші рет болса, бірінші табан фалангалық буын зардап шегеді. Бұл подаграның ең айқын белгілерінің бірі

Подаграның негізгі белгілерінің бірі тофустар болып табылады. Тофустар дегеніміз – ураттар немесе жиналып қалған тұздар, дәнекер тіндерінен тұратын подагралық түйіндер. Орналасуы – құлақ қалқаны, білезік буыны, өкше, тізе, аяқтың бірінші бақайында , табанда, өкшеде, мұрынның шеміршегінде, қол басында -ұсақ буындар айналасында, саусақтың жұмсақ бөлігінде, бұдан басқа өкше сіңірі аймағында, синовиальді қапшықтарда кездеседі.

Тофустарға қарап аурудың мерзімі мен ауырлық дәрежесін , гиперурекемия дәрежесін анықтайды.

Орташа есеппен тофустар бірінші ұстамадан кейін 6 жылда түзіледі, кейбір науқастарда одан да ерте.

Өлшемдері әртүрлі – түйреуіш басындай, кейде кішкене алмаға дейін. Жеке тофустар бірігеді де, үлкен конгломераттар түзеді.

Жеделдеу формасында моноартрит, шамалы ауырсыну, экссудативті көріністер байқалады.

Жедел подагралық артриттің біріншілік ( ерте ) ұстамаларында моноартрит 85% байқалады. Моноартрит түнде немесе таңертең ерте кенеттен басталады. Ісіну тез ұлғайып, буын аймағындағы ауырсыну мен температураның жоғарлауы байқалады.

Псевдофлегманозды формасында – айқын қабынулық көріністері бар кез келген локализациядағы моноартрит дамиды.

Ревматоидтәрізді нұсқа – ұсақ және орташа буындардың біріншілік зақымдануы, моно-, олигоартрит болады.

Подагранның диагностикалық критериилері

Бүкілдүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ,) 2000 ж:

Буын сұйықтығында химиялық зерттеулер мен поляризацияланған микроскопия арқылы дәлелденген кристаллоидты ураттардың болуы
Тофустар болуы (дәлелденген), құрамында химиялық және поляризациялық микроскопиямен анықталған кристалдық ураттар болуы

Төмендегі белгілердің 6 немесе 12 түрі болса:

Анамнезінде кем дегенде бір рет жедел артриттің шабуылы болса
Бірінші күні ауырғанда буынның қабынуы максимальді деңгейге жетсе
Моноартрит
Зақымдалған буын аймағында терінің гиперемиясы
Бірінші саусақ табанфалангты буынның ауырсынуы мен ісінуі
Бірінші саусақ табанфалангты буынның біржақты зақымдануы
Табан буындарының біржакты зақымдалуы
Тофустарға күдік болса
Гиперурикемия
Рентгенограммада зақымданған буынның ассиметриялық зақымдалуы
Рентгенограммада эрозияларсыз субкортикальды кисталардың болуы
Буын сұйықтығына себу жасағанда флораның болмауы

Подаграның зертханалық тексерулері

Жалпы қан анализі кезінде – жедел артрит кезінде ЭТЖ (СОЭ) аздап жоғарлайды
Биохимиялық қан анализінде – креатининді анықтау, зәр қышқылының деңгейі жоғарлайды
Синовиальді сұйықтықтықты зерттеу кезінде – нейтрофильдер мен лейкоциттердің көбеюі.
Ең маңызды диагностикалық әдіс – поляризацияланған микроскопия арқылы натрий, урат кристалдарының анықталуы.

Подагра емі

Дәрісіз ем:

Дене салмағын қалыпта сақтау
Күніне 2-3 литр сұйықтық қабылдау
Зақымдалған буын аймағына суық басу, физикалық жүктемені азайту
Диуретик дәрілер мен ацетилсалицил қышқылын қолдануды шектеу, себебі олар қан сарысуында зәр қышқылын (мочевая кислота) жоғарлатады.
Келесі тағамдарды қабылдауға болмайды:
Ішімдік пен сыраны мүлдем ішуге болмайды!
Балықты (уылдырық, майшабақ, сардины, )
Шаянтәріздес тағамдарды
Ет тағамдарын: сиыр, шошқа , қой еттерін, құс еттерін
Кейбір көкөністерді: бұршақ, саңырауқұлақ, түсті орамжапырақ, (шпинаты, спаржи)

Келесі тағамдарды қолдануға болады:

Нан, каша, отрубы
Сүт тағамдарын: айран, сүт, сыр.
Барлық жеміс жидектерді (фрукты)
Майларды : май, маргарин, (кулинарный жир)
Кофе, шай, шоколад
Картоп, салат, орамжапырақ, томат, қияр, асқабақ, сәбіз, сарымсақ, пияз, свекла, редис, сельдерей
Қантты аз мөлшерде қолданыңыз, себебі қант артық салмақ қосады.

Подаграның дәрілік емі

Есте сақтаңыз. Дәрілік емді ертерек бастасаңыз, ем нәтижесін береді. Дәрілеріңізді үзбей қабылдауыңызды сұраймыз.

Жедел подагралық артрит басталғаннан кейін 24 сағат ішінде жүргізілуі тиіс. Емді буындардағы қабыну толық кеткенге дейін жалғастыруларыңыз керек.

Диета № 6.
Подагралық ұстамалаларды басу үшін :

Стеройдты емес қабынуға қарсы заттар (НПВС-нестероидные противовоспалительные средства)
глюкокортикостероидтар (жергілікті және жүйелі) және
колхицин (Стеройдты емес қабынуға қарсы заттардың әсері болмағанда және стеройдты емес қабынуға қарсы заттарды қолдануға қарсы көрсеткіш болғанда ғана қолданады) !

Стероиды емес қабынуға қарсы заттармен (НПВС) емдеу

Подаграны емдеудің негізгі дәрілік заттары болып табылады. Қазіргі кездегі әдебиеттерге сүйенсек, келесідей препараттар қолданылады:

Диклофенак 20-50 мг күніне 4 рет
Ибупрофен 800 мг күніне 4 рет
Индометацин 25-50 мг күніне 4 рет
Кетопрофен 75 мг күніне 4 рет
Напроксен 500 мг күніне 2 рет
Нимесулид 400 мг күніне 1 рет

Колхицин қазіргі кезде басқа дәрілерге қарағанда сирек қолданылады. Өйткені, әсері баяу дамиды, жиі асқынулар болады. Әсіресе, диареямен асқынады.

Колхицинды тек қана стеройдты емес қабынуға қарсы заттардың әсері болмағанда және стеройдты емес қабынуға қарсы заттарды қолдануға қарсы көрсеткіш болғанда ғана қолданады!

Колхицинді артрит асқынуының алдын алу үшін тек 6 мг максимальді мөлшеріне жеткенге дейін күніне 0,5 мг күніне 2 рет қолданады. Яғни, максимальді қолданылуы шамамен 5-6 күн.

Колхицинды қолданудың тағы бір реті – схема бойынша.

Бірінші күні – колхицин тамақтан кейін 1 мг, күніне 3 рет.
Екінші күні – колхицин ішке 1-мг-нан 2 рет, таңертең және кешке.
Үшінші күні – колхицин ішке 1 мг. Бұл схема бойынша колхицинды қабылдау 3 күн. Ескерту! Колхицинді 6 мгнан асырып қолдануға болмайды.

Подаграны стероиды емес қабынуға қарсы заттармен (НПВС) емдеудің кері әсері аз деп көрсетіледі дәлелді медицинада.

Подаграны глюкокортикостероидтармен емдеу

Глюкокортикостероидтармен жергілікті емдеу. Ең тиімді әдіс. Подагралық ұстамаларды тиімді әрі тез басады. Буынға енгізу арқылы ем жүргізіледі. Буынға енгізбес бұрын буынды мұқият жуып алу керек.
Глюкокортикостероидтармен жүйелі емдеу.

Бірінші күні – преднизолонды ішке 0,5 мг/кг-нан , келесі күндері дозасын 5 мг-ға азайтып отырады.
Триамцинолон ацетонид- бұлшықет ішіне 60 мг, керек жағдайда 24 сағаттан кейін қайталайды.
Метилпреднизолон 50-150 мг көктамыр ішіне енгізу.

Созылмалы подагралық артрит. Жылына 3-4 рет жедел артрит кезіндегідей ұстаманың қайталануымен сипатталады. Жиі аяқ буындары зақымданады (буын дефигурациясы, қозғалыс шектелуі, түйіндердің салдарынан буын деформациясы, сүйектік өсінділер, алақан буындарының шығуы, контрактуралар, бұлшықет атрофиясы орын алады

Емді зәр қышқылының деңгейін ( кем дегенде 476 мкмоль/л) қалпына келтіру үшін жүргізеді.
Емді аллопуринол препаратымен жүргізеді. Себебі аллопуринол ұзақ қолданылатын препарат, ол аурудың өршуін бәсеңдетеді, ал жедел артритті тоқтатуға қолданылмайды!!!
Аллопуринолды қолданбас бұоын міндетті түрде жедел басталып тұрған подагралық ұстаманы басып аламыз. Содан кейін ғана қолданамыз.

Жедел пайда болған ұстаманы басу үшін: Стероиды емес қабынуға қарсы заттармен (НПВС) береміз. Содан кейін ұстама басылған соң , аллопуринол тағайындаймыз.

Аллопуринол дозасы әр емделушіге жеке тағайындалады. Сондықтан да, бірнеше рет зәр қышқылының мөлшері тексеріліп отырады (мөлшері <0.36 ммоль/л болғанда беріледі).

Аллопуринолдың алғашқы дозасын аз мөлшерде береді, 50-100 мг/тәулігіне. Себебі, көп мөлшерде берсек, зәр қышқылы бірден төмендейді. 2-3 аптадан кейін аллопуринолдың алғашқы дозасын зәр қышқылының деңгейі кем дегенде 335 мкмоль/л болғанға дейін титрлейміз. Көбінесе осы кезде дозасы 200-300 мг/тәул. Қажеттілік болса ғана 600 мг/тәулігіне дейін көтеруге болады.

Қарт адамдарға аллопуринол деңгейін 50 мл/тәул, егер жиі ұстамалар мазалайтын болса 100 мг /тәул тағайындаймыз.

Ем дұрыс және уақытымен болса, алғашқы 2 күнде зәр қышқылының мөлшері төмендейді. Аллопуринолдің тиімді әсері көбінесе зәр қышқылының мөлшері 4,76 мкмоль/л деңгейінде болғанда тез әсерін береді.

Зәр қышқылының қалыпты мөлшері:

14 жасқа дейінгі балаларда – 120-320 мкм/л;
Ерлерде – 210-420 мкм/л;
Әйелдерде 150-350 мкм/л.

Аллопуринол тағайындауға абсолютты көрсеткіштер:

Жиі жедел подагралық артриттегі щабуылдар
Созылмалы подагралық артриттің клиникалық және рентгенологиялық белгілері: жұмсақ тіндерде және субхондральді сүйек аймақтарында тофустардың пайда болуы
Созылмалы пиелонефритпен подагра қосылса
Нефролитиаз
Зәр қышқылының мөлшері ерлерде 770 мкмоль/л-ден жоғары, әйелдерде 600 мкмоль/л –ден жоғары болса.
Зәр қышқылының тәуліктік экскрециясы 1100 мг жоғары болса

Подаграмен ауыратын науқастарды диспансерлік бақылау

Подаграмен ауыратын науқастар өмір бойы диспансерік бақылауда тұрады.
Жеңіл ағымында жылына 2 рет, орташа және ауыр ағымында 3 айда 1 рет тексеріледі.

Әр қаралу кезінде жүргізілетін негізгі тексерулер:

Жалпы қан анализі
Жалпы зәр анализі
Зәрді Нечипоренко әдісімен тексеру
Тәуліктік глюкозурияны анықтау
Қандағы креатининді анықтау
Несеп қышқылын анықтау
Бүйректің ультрадыбыстық зерттеуі (УЗИ)
Буын рентгенографиясы жылына 1 рет.

Ұқсас материал: Ревматоидты артрит