Ішек инвагинациясы деп— ішектің бір бөлігінің екінші бөлімнің ішіне кіріп кетуінің нәтижесінде пайда болатын ішек өтімсіздігін айтады. Бұл ішек өтімсіздігінің түрі жиі 4 айдан 9 ай аралығындағы омыраудағы балаларда (85-90%) кездеседі.1 жастан асқан балаларда инвагинация сирек кездеседі,көбінесе органикалық табиғатпен байланысты (мықын ішек дивертикулы, лимфоидты тіндердің гиперплазиясы , полип, қатерлі түзілістер және т.б) болады.
Инвагинацияға бейімдейтін факторлар:
- Туа пайда болған факторлар:
- Анатомиялық ерекшеліктер (Ішек бөліктерінің ұзаруы (мегаколон, долихосигма)).
- Туа пайда болған аномалиялар (аяқталмаған ішек айналымы, аганглиоз (Гиршпрунг ауруы)).
- Жүре пайда болған факторлар:
- * Іш қуысындағы жабысқақ аурулар;
- * Іш қуысында және ішектегі жаңа түзілістер, ішектегі бөгде заттар;
- * Гельминтоздар;
- * Өт- тас ауруы;
- * Іш қабырғасының жарықтары;
- * Дұрыс емес ретсіз қоректену.
- Инвагинация омырау балаларындағы дәнекер тінінің ерекшелігіне байланысты ішек перистальтикасының бұзылысынан (илеоцекального клапанның жетіспеушілігі,тоқ ішектің жоғары қозғалғыштығы) немесе ішек қабырғаларындағы ісік,бөгде зат ретінде органикалық тосқауылдардың болуынан дамиды.
- Бұлшықетті қабаттың дұрыс жиырылмауына режим бойынша дұрыс тамақтанбау,прикормның енгізілуі әсер етуі мүмкін.
Клиника.
- Іштегі ауырсыну : Ауырсынулар ұстамалы сипатта болады,ұстама арасындағы уақыт 3-10 минут.Ауырсыну қалай кенеттен басталды солай кенеттен аяқталады,яғни ол ішектің перистальтикасына байланысты.
- Құсу: Ұстамадан кейін 1-2 реттік құсу болады.Құсу бас кезінде рефлекторлы түрде ,содан кейін кезеңдеп өтеді.
- Іштің сыртқы көрінісі. Іш асимметриялы,инвагинат орналасқан жер томпайған,пальпацияда ауырсынады.
- Газ бен нәжісітң бөлінуі – бастапқы 1-2 сағата нәжіс қалыпты,ал 6-10 сағаттан кейін қан аралас(«малиновое желе»).
- Ұстамалардан кейінгі пальлацияда іш жұмсақ,үрделмеген,ал ұстама кезінде пальпацияда бала рефлекторлытурде іш бұлшықеттерін қатайтады.
Диагностикасы:
Міндетті түрде cito бойынша:
Жалпы қан анализі, қандағы глюкоза, қан тобы, резусты анықтау, per rectum қарау, ЭКГ, іш қуысының вертикальді жағдайда рентгенографиясы.
- Көрсеткіштер бойынша: жалпы белок, билирубин, мочевина, креатинин, иондар.
УЗИ ішекте барий пассажымен іш қуысының рентгенографиясы, ректороманоскопия, ирригография, колоноскопия, терапевт қарауы.
Анамнез жинау.
Б. Объективті қарау :
- Жалпы қарау : Нервті-психикалық статус. Ps және АД (брадикардия – жиі странгуляция). Тері және щырыштарды қарау т.б.
- Ішті объективті қарау:
а) іштің ассиметриясы, тыныс алу актісіне қатысуы;
б) жарық сақиналарын қарау;
в) Ішті беткей пальпациялау: Іштің алдыңғы қабырғасының бұлшықеттерінің қорғаныс және жергілікті кернеулігі;
г) Перкуссия: тимпанит пен тұйықтықты анықтау;
д) Іштің біріншілік аускультациясы: металлды рең немесе кеш стадиясында –құлап бара жатқан тамшы шуы, әлсіз перистальтика, жүрек тондарының естілуі.;
е) Терең пальпация: Іш қуысындағы патологиялық түзілістер, іш мүшелерін пальпациялау, жергілікті ауырсынуларды анықтау;
ж) Қайталанбалы аускультация: Ішек шуларының әлсізденуі немесе күшеюі;
Инструментальді зерттеулер :
- Рентгенологиялық зерттеулер.
- УЗИ.
- Колоноскопия(диагностикалықжәне емдік).
- Ирригоскопия.
- Лапароскопия(диагностикалықжәне емдік ).
- Компьютерлі диагностика (КТ, МРТ, программлар).
Г. Лабораторлы зерттеулер.
Емі
Инвагинация себебіне байланысты ем консервативті немесе операциялық жағдайда жүргізілуі мүмкін.Инвагинаттын бастапқы сатысында бала ауруханаға жедел жеткізілсе 60%-да тоқ ішекке ауа жіберу арқылы дезинвагинация жасауға болады.Омыраудағы балаларға көбінесе консервативті ем қолданады(монометриялық груша арқылы тоқ ішекке ауа жіберу).
Операцияға жіберілетін көрсеткіштер:
- Консервативті емнің көмегі болмаса;
- Асқынулармен түссе(некроз);
- 1 жастан асқандарға
Емдік –диагностикалық шаралар мен операцияалды дайындық шаралар комплексіне кіреді:
- Вегетативті нерв жүйесіне әсер ету –екі жақты паранефральді новокаинді блокада.
- Назогастральді зонд арқылы аспирациялау нәтижесінде және сифонды клизма арқылы асқазан –ішек жолдарының декомпрессиясы.
- Су –электролитті бұзылыстарды қалпына келтіру, дезинтоксикациялық, спазмолитикалық ем жүргізу.
Дезинвагинация жасалмай,инвагинат некрозға ұшыраса ішек резекциясы жасалады
