Жүкті әйел тамақтануы

Босануға дейінгі күтім. Жүкті әйелдің тамақтануы

Жүктілік кезінде әйелдердің тамақтануының негізгі принципі – әр түрлі, табиғи таза және аз көлемде алмастырушы мен тез сіңетін заттардың болуы. Құрамы бойынша: базисті тағамдарға – нан, дәнді дақылдар, ботқа мен макарон тағамдарынан тұрады. Бұл тағамдарды жүктілік кезінде басқалардан қарағанда көбірек жеу керек.

Жемістер мен көкөністер –екінші топты құрайды. Үшінші топта-сүт тағамдары алады. Сонымен қатар, ет, ірі бұршақты тағамдар, жұмыртқа мен жаңғақтарды жеу керек.

Май, сары май, тәтті тағамдарды өте аз жеу керек.

Жүкті әйелдер темір мен фолий қышқылының көп мөлшеріне мұқтаж. Темірге бай тағамдар: ірі бұршақты тағамдар, жапырақты жасыл көкөністер, сүт, ет, балық, ұй құстары жатады. Фолии қышқылының көп мөлшері ірі бұршақты тағамдарда, жұмыртқада, бауырда, қызылшада, қырыққабатта, бұршақта және қызанақта анықталған.

Болашақ ана дұрыс тамақтануы үшін жүктілік мерзімін есепке алу керек.

Жүктіліктің бірінші триместрі кезінде– көкөністерге, жемістерге, шырынға және көк шөпке бай тамақтарды қабылдау керек. Тұтас жарманы қолданып, ал ботқаны суға пісіру қажеттілігі ескертіледі!

Жүктіліктің екінші триместрі (3-6 ай) – ең тыныш кезең болып саналады. Ас мәзірінде тек жемістер, көкөністер, жармалар ғана емес, сонымен қоса ет, сүт өнімдері, жаңғақ, жұмыртқа, бұршақ қосылуы қажет. Ұннан жасалған тағамдар: қара нан, кебек қосылған нан және тазаланбаған күріш ұсынылады. Мал еттерінде кездесетін ақуыздар асқазанда көпке дейін қорытылмауына байланысты, етті, балықты, құсты түсте жеу ұсынылады!!!

Жүктіліктің үшінші триместірі (6-9 ай) –нәрестеге өте маңызды кезең. Оның бұлшық ет салмағы тез өседі, ол физикалық және эмоцтоналдық жағынан дүниеге келуге дайындалады. Бұл кезеңде тағамның калорийі аз болу керек. Майлы, ұннан жасалған, тәтті тағамдарды ас мәзірінен мүлдем алып тастау немесе азайту керек.

Жүктіліктің соңғы айларында етті азайту қажет! Соның нәтижесінде тіндердің созылғыштығы жақсарады, жыртылудан сақтайды, босану кезінде ауырсыну жеңілдейді.

Жүктіліктің бірінші жартысында тамақты күніне 4 рет қабылдауға болады. Екінші жартысында жүкті әйел күніне 5-6 рет тамақтану қажет, бірақ қыжылдау, кекіру, іштің кебуі деген жағымсыз әсер болмас үшін тамақтың мөлшері аз болу қажет.

Жүкті әйелдердің күнделікті тамақтану қағидалары

Антенаталды күтім, яғни жүкті әйелдерді ерте бастан тұрақты түрде егжей-тегжейлі бақылау – өткен ғасырдың басынан бастап, ең дамыған елдердің медициналық тәжірибесінде қалыпты құбылыс болды. Уақыт өте келе, бұндай бақылау – жүкті әйелдердің сәтті әрі қауіпсіз босануының және жүктіліктің бірқалыпты өтуінің бірден-бір себебі екендігі расталды. Антенаталды күтім бірнеше аспектілерге ие, бірақ солардың ішіндегі ең маңыздысы – тамақтану екендігі сөзсіз.

Күнделікті қалыпты тамақтану адамның дамуы мен оңтайлы өсуін қамтамасыз етуде, оның белсенді қимыл-қозғалысына, қоршаған ортаның әртүрлі жағымсыз факторларының әсеріне бейімделуіне, тұрғылықты халықтың денсаулығын сақтау мен жақсартуда өте маңызды рөл атқарады. Тамақтанудың бұзылуы мен оның организмнің физиологиялық қажеттіліктерін өтей алмауы ішкі бұзылыстардың пайда болуына, түрлі аурулар мен патологиялық жағдайлардың дамуына апарып соқтырады.

Халықтың ең осал топтарының, оның ішінде балалар мен жасөспірімдердің, жүкті әйелдер мен емізулі баласы бар аналардың тамақтану мәселесі ерекше өзекті болып келеді. Қазақ тағамтану академиясының көптеген жылдар бойы жүргізген зерттеулерінің нәтижелері бойынша еліміздің түрлі аймақтарында жүкті және бала емізіп отырған әйелдердің тамақтану құрылымында нәруыздармен, өсімдік майларымен, ретинолдың, аскорбин қышқылының, Е және В тобындағы витаминдердің, бірқатар минералды заттардың (кальций, фосфор мен темір), рафиниралды көмірсуларрдың молдығынан түзілетін азық-түлік талшықтарымен байланысты қалыптасқан бұзылулар орын алады.

Жүкті әйелдің тамақтануы және нәрестенің тамақтануы, жүктілікте ананың салмағының артуы мен туылған кездегі нәрестенің салмағы арасында тікелей байланыс бар. Туылған кездегі қалыпты салмақ нәрестенің әрі қарай өмір сүріп кетуінің және баланың одан әрі қалыпты дамуының кепілі болғандықтан, жүкті әйелге ұсынылған салмақ деңгейін қамтамасыз ету маңызды болып есептеледі.

Жүктіліктің сәтті аяқталу ықтималдығы қалыпты түрде жақсы тамақтандырылған әйелдер мен салмағы онша ауыр емес әйелдерде салмағы аз әйелдерге қарағанда жоғары. Жүкті әйелдің күнделікті тамақтану тәртібінде тағамның энергетикалық және тағамдық құндылықтары ескерілуі керек. Салмақ қосу дәрежесіне әсер ететін басқа факторлар – темекі шегу, ауыр дене еңбегі және созылмалы аурулар. Әйелге арық қалу керектігін міндеттейтін әлеуметтік қысым көптеген әйелдерге жеткілікті түрде салмақ қосуға мүмкіндік бермейді.

Негізгі азық-түлік заттарында тамақтанудың мұндай теңгерімсіздігінің салдарынан жүкті және лактациядағы әйелдердің денсаулығында бұзушылықтар, жасырын нәруыздың жетіспеушілігін, полиепазиаминозды, темір және йод тапшылығын дамыту, иммунологиялық реактивтіліктің төмендеуі және т.б. Тамақтану жағдайындағы бұл бұзушылықтар ұрықтың дамуына, жүктіліктің, босанудың, босанғаннан кейінгі кезеңнің, жаңа туған сәбилердің денсаулығының жай-күйіне теріс әсер етеді, аналар мен бала өлімінің салыстырмалы жоғары қарқынын анықтайды.

Әйелдердің денсаулығының қанағаттанарлықсыз жағдайы лактациядағы әйелдердің арасында гипогалактиканың кең таралуына және емшек емізудің төмен деңгейіне әкеледі!

Бәрімізге белгілі жүктілік және лактация – бұл әйел денесінің барлық жүйелерінің, бірінші кезекте ас қорыту және зат алмасудың үлкен жұмысын талап ететін физиологиялық процестер. Сондықтан, осы топтардың тамақтану режимі ананың да, баланың да денсаулығының қалыпты дамуы мен қолдауын қамтамасыз ететін негізгі қоректік заттарға теңдестірілген болуы керек. Жүкті әйелдердің тамақтануы жұмыста да, үйде де күнделікті энергия шығынын көрсететін, сондай-ақ жүктілік мерзімі мен кезеңін көрсететін жұмыс сипатына сәйкес болуы маңызды.

Денсаулыққа қоректік заттардың жеткіліксіздігімен қатар, артық тұтынылуы да зиянды болуы мүмкін. Жүктілік кезінде, әдетте, қоректік заттардың артық тұтынылуы ананың ағзасымен қатар, ұрығына да әрқашан да пайдалы бола бермейді.

Азық-түлік өнімдерінен ұрық тіндерінің құрылымдық құрамдас бөлігі болып табылатын белок, ананың ағзасындағы гормондар мен ферменттердің өндірісі өте маңызды.

Ананың тамақтану режиміндегі нәруыз жетіспеушілігінде белокты қолданған ұрық, ең алдымен, глобулиндерді және аз альбинкаларды сіңіреді, нәтижесінде альбуминдер мен глобулиндердің жүкті әйелдердің сарысуындағы өзгеру эмбрионалдық дамудың бұзылуына әкеледі.

Алғашқы триместрде ұрықтың органдары құрылады, сондықтан осы кезеңде жоғары сапалы протеиндер, витаминдер мен минералдар алу қажет. Жүктіліктің екінші жартысында жатыр мен ұрықтың өсуі нәруызға деген қажеттілікті арттырады.

Тамақтану жағдайы ағзаның бұрынғы және бұрынғы тұтынуымен анықталады, ол денеде қоректік заттардың қорын қалыптастырады. Егер бұл жеткіліксіз болса, онда ағымдағы тұтыну талаптары қорлардың тапшылығын толтыру үшін қалыпты деңгейден асып түседі. Денедегі қоректік қорлар жеткілікті болған жағдайда, оларды тұтынудың қысқа мерзімді төмендеуі, әдетте, таусылған қорлардың тағамдық жағдайын нашарлатпайды. Дене құрамында гликоген және май, майда еритін витаминдер (A, E және D), микроэлементтер мен минералдар (темір, кальций және т.б.) сияқты қоректік заттардың қоры жасалады. Дегенмен, нәруыздық қорлар , суда еритін витаминдер (аскорбин қышқылы, В тобының дәрумендері), жеке минералдар (натрий, калий, хлор) пайда болмайды.

Жүктілік жағдайындағы негізгі көрсеткіштердің бірі салмақтың өсуі болып табылады. Жүктілік кезінде салмақтың өсуі бастапқы салмаққа (жүктіліктен бұрынғы) байланысты.

Теңгерімді тамақтану – бұл адам организмінің оптималды тіршілік етуіне тікелей әсер ететін күнделікті тамақтану режимінің негізгі тағамдық заттарға ие құрамнан тұрады. Рационалды (балансталған) тамақтану құрылымын дамытудағы міндетті шарт генотип, этникалық және ұлттық тамақтану дәстүрлеріне, мәдениетіндегі айырмашылықтарға, әлеуметтік және діни көзқарастарға және т.б. байланысты ферментативті және метаболикалық жүйелердің жеке сипаттамаларын қарау болып табылады.

Қазіргі уақытта ТМД елдерінде, соның ішінде Қазақстан Республикасында, ең қолайлы теңдестірілген тамақтану формуласы – Ресей медициналық ғылымдар академиясының Тамақтану институты әзірлеген теңгерімді тамақтану.

Жүкті әйелдің күнделікті тамақтануы оның денсаулығының жай-күйін анықтайды, нәрестенің денсаулығына айтарлықтай әсер етеді және қолайлы курс пен жүктілік нәтижесі, қалыпты ұрықтың дамуы үшін қажетті шарт болып табылады.

Ананың қанымен ұрықтың өсуі мен дамуына, сондай-ақ ананың қан және ағзалы жүйелеріне қажетті тамақ компоненттері, оттегі және биологиялық белсенді қосылыстар арқылы олардың метаболизмі өнімдері босатылады.

Жүкті әйелдерді сандық және сапалық тұрғыда негізсіз тамақтандыру созылмалы экстрагениталды аурулардың асқынуына, жүктіліктің асқынуына, босануға, ұрыққа және анемия, жүктіліктің уыттылығы, жүктілік, туа біткен ауытқулар, өлі туу, нәресте аурулары мен өлім-жітім сияқты жаңа туған нәрестелердің асқынуының қауіп факторы болып табылады. Ұрықтың жылдам өсуі кезінде рационалды тамақтанудың рөлі әсіресе жүктіліктің үшінші триместрінде артады.

Жүктіліктің соңғы триместрінде гомеостаздың бірыңғай өзгерістерге ұшырауы дамитынын ескерген жөн: саруыз нәруыздары деңгейінің төмендеуі, иммуноглобулиндердің, диспепеинемияның, лизозимнің концентрациясының жоғарылауы байқалады.

Осылайша, жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, жүктілік кезінде ұтымды және теңгерімді тамақтану проблемаларын шешу жүкті әйелдердің денсаулығының бұзылуына жол бермеудің басты факторы ұрықтың қалыпты дамуында және жүктіліктің табысты дамуында негізгі рөл атқаратындығына байланысты болады. Жүктілік пен лактация кезінде дұрыс тамақтану принциптеріне көшу олардың денсаулығын айтарлықтай жақсартады және созылмалы аурулардың жиілігін азайтады.

Өз кезегінде, өнімнің сапасы мен жүкті әйелдердің тамақтануындағы теңгерімсіздік көбінесе тапшылығына әкеледі. Витаминдердің, макро- және микроэлементтердің, диеталық талшықтардың тапшылығы көптеген созылмалы аурулар үшін қауіп факторларын қалыптастырады, иммундық жүйенің функционалдық белсенділігін төмендетеді, қатерлі ісіктерді дамыту ықтималдығын едәуір арттырады. Сондықтан, осы проблеманы шешудің заманауи құралы жүктілік кезінде жүктілік деңгейін арттыратын маңызды қоректік заттарға бай профилактикалық функционалдық тағамдарды енгізу болып табылады.

Заманауи адамның күнделікті тамақтану режимі міндетті түрде құрамында витаминдер, макро және микроэлементтер болмаған табиғи өнімдердің негізгі компоненттері болуы керек. Сонымен қатар, осы маңызды қоректік заттардың биологиялық белсенді қоспалары мен витаминдік-минералды кешендер түрінде немесе арнайы терапевтік және профилактикалық тамақ өнімдерінің бөлігі ретінде үнемі қосымша мөлшерде қабылдау қажет.

Азық-түлік қоспалары мен диеталық талшықтарды қолдану, қолдануға ыңғайлы, физиологиялық жағынан биологиялық белсенді ингредиенттердің оңтайлы мөлшерін қамтиды, бұл өз кезегінде олардың адам ағзасына мүмкін улы-аллергиялық әсерін жоққа шығарады. Олардың көпшілігі сорбент қасиеттеріне ие, перистальтикалық протеин, қорғаныш шырышты қабығын қорғайды. Олар сондай-ақ кешенді әсер етеді, иммунологиялық механизмдерді түзету, бүкіл ағзаның психологиялық және физиологиялық мәртебесі. Тағамдық қоспалар әртүрлі аурулардың алдын алу және емдеу үшін кеңінен қолданылады, олар негізгі терапияға тиімді қосымша болып табылады.

Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз: