Безгек ауруы
Безгек- Plasmodium тұқымдасындағы қарапайымдылармен шақырылатын, трансмиссивті механизмен берілетін адам организмінде эритроциттерді зақымдап, клиникасында ұстама тәрізді қызбамен, гепатоспленомегалиямен, анемиямен өтетін антропонозды инфекция.
Этиологиясы: қоздырғышы- Plasmodium тұқымдасының, Spоrоzоa класының қарапайымдылары. Адамда плазмедийлардың 4 түрі ауруды тудырады:
- P.vivae- 3 күндік безгектің қоздырғышы
- P.falciparum- тропикалық безгектің қоздырғышы
- P.malariae- 4 күндік безгектің қоздырғышы
- P.elale- овале безгектің қоздырғышы
Плазмодийлардың биологиялық циклі 2 түрде өтеді:
- спорогония (жыныстық циклы) Anopheles тұқымдас масалардың организмінде өтеді.
- щизогония (жыныссыз цикл) адам организмінде
Масалар ауру адамды немесе тасымалдаушыларды шаққан кезде қанмен бірге маса организміне еркек және ұрғашы гематоциттер енеді. Спорогония 1 – 1-5 ай ішінде өтіп, спорозиттер қалыптасуымен аяқталады. Адам организміне спорозиттер инфекцияланған масаның сілекейімен де (шаққан кезде) щизогония 2 кезеңмен өтеді:
- бауыр клеткаларында – тінді шизогония
- эритроциттерде – эритроцитарлы щизогония
Тінді щизогония ұзақтығы:
- P.vivae- 6 тәулік
- P.falciparum- 8 тәулік
- P.malariae- 15 тәулік
- P.elale- 8 тәулік
Эритроцитарлы щизогония ұзақтығы:
P.vivae- 48; P.falciparum- ; P.malariae- ; P.elale- ;
Эпидемиология: Инфекция көзі: ауру адам, тасымалдаушы және Anopheles тұқымдас масалары.
Инфекцияландыру уақыты:
- тропикалық безгекте – 1 жылға дейін
- 3 күндік және овале безгекте 1-2 жыл
- 4 күндік безгекте – көп жылдар (10 жылдан аса)
Тарау механизмі трансмиссивті. Таратушысы: Anopheles тұқымдасының масалары. Тарау жолдары – трансмиссивті (гемотрансфузиялық) сирек:
- трансплацентарлы
- босанған кезде
Ауыратындар: эндемиялық ошақтарда көбінесе 2-5 жастағы балалар ауырады. Қабылдау мүмкіншілігі- жоғары. Иммунитет: тұрақты емес, түріне байланысты өте баяу түрде қалыптасады.
Патогенезі: Тінде шизогония безгектің барлық түрлерінде инкубациялық мерзімге сәйкес өтеді. Безгектің барлық клиникалық көріністері эритроцитарлы щизогонияға байланысты: инкубациялық мерзім аяғында эритроциттердің ішіне тінді меразоиттар енеді.
- эритроцитарлы шизогония басталады
Оның ұзақтығы:
- 3 күндік 48 сағат
- тропикалық – 48 сағат
- овале безгекте – 48 сағат
- 4 күндік безгекте – 72 сағат.
Нәтижесінде безгек пароксизмі пайда болады. Безгек пароксизмі бұл эритроцитарлы щизогония нәтижесінде пайда болатын пирогенді заттарының патогенезі әсеріне сенсибилизденген организмнің спецификалық емес жауапты реакциясы. Әр ұстама кезінде:
- қанға биологиялық белсенді заттар шығады
- тамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды
- қан сұйықтығы тінге шығып, ісіндіреді
- трембтар пайда болады
Анемия пайда болуындағы жағдайлар:
- паразитемияның деңгейі
- зақымдалған эритроциттердің саны
- аутоиммунды өзгерістер (гемолиз, әсіресе тропикалық безгекте)
Клиникасы: Безгектің 4 түрі бар:
- 3 күндік
- 4 күндік
- тропикалық
- овале безгегі
Безгек циклді түрде өтеді:
- продромальды кезең
- қыба кезеңі
- 2-лік латентті кезең
- ерте рецидивтер кезеңі
- кеш рецидивтер кезеңі
Ауырлығы бойынша безгек:
- жеңіл
- орташа ауырлықта
- ауыр түрде өтеді
Инкубациялық кезең:
- 3 күндік безгекте 10-11 күн
- овале безгекте 11-16 күн
- 4 күндік безгекте 21-24 күн
- тропикалық безгекте 9-16 күн
Продромальды кезең ұзақтығы 2-4 күн
- бас ауруы
- артралгия, миалгия
- әлсіздік
Қызба кезеңі ұзақтығы 3-5 күн.
- жоғары температура
- әлсіздік, бас ауруы
- миалгия, артралгия
- бел ауырсынуы
- гепатоспленомегалия
Безгек пароксизм кезеңі ұзақтығы 6-12 сағат
Қызбалы ұстама 3 кезеңнен өтеді:
- қышу
- ыстықтау
- терлеу кезеңі
Жалпы белгілері:
- бас ауруы
- гепатоспленомегалия
- жоғары температура 39-40С
- бас айналу, құсу
- галлюцинация, қалтырау
- тахикардия
2-лік латентті кезең
- субфебрильді температура
- вегетативті бұзылыстар
Ерте рецидивтер кезеңі 2 апта немесе 3 айдан кейін пайда болады.
- бас ауруы
- миалгия
- қызба болмайды
- гепатоспленомегалия
Кеш рецидивтер 6 айдан кейін пайда болады. Клиникалық белгілер болады, кейде ауыр өтеді.
Безгектің әртүрлі түрлерінің клиникалық ерекшеліктері:
Тропикалық безгек:
- ұстамалар көбінесе түске дейін басталады
- қалтырау кезеңі қысқалау және бәсеңдеу өтеді
- қызу кезеңі (температура 39-40С) 10-12 сағ-қа дейін
- терлеу кезеңі – шылқылдаған тер баспайды
3 күндік безгек:
- ұстамалар түстен кейін (14-15 сағ) туады
- қатты қалтырау 15 минуттан 2-3 сағ-қа дейін
- терлеу кезеңі 15 минуттан 2-3 сағатқа дейін өтіп, қатты тер шығумен сипатталады.
Овале-безгек:
- ұстамалар көбінесе кешкілі уақытта немесе түнда басталады
- қатты қалтырау 15 минуттан 2-3 сағатқа дейін болады
- қызу кезеңі 2-6 сағат
- генерализденген термен аяқталады
4 күндік безгек:
- ұстамалар көбінесе түскі уақытта болады
Асқынулар:
- церебральды безгек
- гемоглобулинді қызба
- инфекция-токсикалық шок
Диф.диагностика:
- клиникалық көріністермен
- эпидемиологиялық мәліметтермен
- лабораторлы тексерумен
Лабораторлы әдістер:
- қанның микроскопиялық тексеруі (жуан тамшы, жағынды)
- серологиялық әдіс (ИФА, РНИФ)
Емі:
Этиотропты:
- патогенетикалық
- симптоматикалық
- рецидивтерге қарсы
Этиотропты емді гемато….тропты препараттардан бастайды (хинин, артемицин, хлоронил, прогуанил, фансидар)
Аурудың соңы:
- сауығу
- резидуальды өзгерістер қалыптасу
- өлім (көбінесе тропикалық безгекте)
Диспансеризация: безгекпен ауырып болғандар және эндемиялық ошақтардан келген адамдарға 3 ай бойы диспансерлік бақылау жүргізіледі.
Алдын алу:
1.Безгекті шеттен енгізуге қарсы шаралар
- Аурулар мен паразит тасымалдаушыларды уақытында айқындап емдеу
- Химиопрофилактика және этиотропты препараттар:
– безгек ұстамасының тоқтауына
– тасымалдаушылық қалыптасуына қарсы
Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз:
