Қазақстанның фармацевтикалық секторы: инвестициялық өсім және инновациялық дамудың жаңа кезеңі

2025 жылғы 12 ақпанда Алматы қаласында Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің қолдауымен өткен 2-ші Қазақстан фармацевтикалық форумы елдің фармацевтика саласының дамуындағы маңызды кезеңдерді айқындады. Форум барысында саланың реттеуші органдары, жергілікті және халықаралық фармацевтикалық компаниялардың өкілдері, сондай-ақ дистрибьюторлар Қазақстанның фармацевтикалық нарығындағы ағымдағы трендтер мен инвестициялық ахуалды талқылады.

Негізгі талқылау барысында инвестициялық тартымдылықты арттырудың маңызды факторлары ретінде зияткерлік меншікті қорғау, заңнамалық тұрақтылық және дәрілік заттарды тіркеу процестерін оңтайландыру мәселелері көтерілді. ҚР Денсаулық сақтау вице-министрі Ержан Нұрлыбаевтың мәлімдеуінше, соңғы 7 жылда фармацевтика саласына тартылған инвестиция көлемі 10 есеге жуық өскен. Бұл – мемлекеттің отандық фармацевтикалық өндірісті дамытуға және импортты алмастыруға бағытталған саясатының нәтижесі. Үкіметтің алға қойған мақсаты – отандық өнімнің үлесін 50%-ға дейін жеткізу.

Қазақстанның 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарында әлемдік фармацевтикалық корпорациялармен ынтымақтастықты кеңейту, инвестициялар мен озық технологиялар трансфертін қамтамасыз ету, сондай-ақ отандық өндірісті оқшаулау бойынша нақты шаралар көзделген. Вице-министр Е.Нұрлыбаев атап өткендей, инвестициялық келісімдер жасау арқылы бас келісім-шарттардың ауқымын кеңейту және отандық тауар өндірушілермен толық циклді локализацияны тереңдету – басым бағыттардың бірі. Бұдан бөлек, ҚР Денсаулық сақтау министрлігі жанынан фармацевтика саласын дамыту жобаларын әзірлеумен айналысатын арнайы жобалық кеңсе құрылды.

Инновациялық фармацевтикалық компаниялардың басшыларымен өткен сессияда мемлекет пен халықаралық ойыншылардың ынтымақтастығының инновациялық препараттардың қолжетімділігін арттырудағы және клиникалық сынақтарды дамытудағы рөлі талқыланды. «АстраЗенека» компаниясының Қазақстандағы басшысы Мария Шипулева өз сөзінде мемлекет пен инновациялық фармацевтикалық компаниялар арасындағы ынтымақтастықтың, әсіресе келісім-шарттық өндіріс саласындағы оң динамикасын атап өтті. Компания Қазақстандағы келісім-шарттық өндіріс аясында созылмалы бүйрек ауруы, жүрек жеткіліксіздігі және 2 типті қант диабетін емдеуге арналған инновациялық препараттың алғашқы партиясын жеткізуді жоспарлауда.

«АстраЗенека» компаниясының ғылыми-зерттеу бағытындағы қызметі де айтарлықтай. 2024 жылы компания екі нақты клиникалық тәжірибелік зерттеулерді бастады: созылмалы бүйрек ауруларын емдеудің қазіргі тәсілдерін талдауға бағытталған жергілікті зерттеу және 2 типті қант диабеті, гипертония, жүрек жеткіліксіздігі және созылмалы бүйрек ауруы бар науқастарды басқару мен емдеу сапасын бағалауға арналған халықаралық iCareMe регистрі. Сонымен қатар, компания созылмалы бүйрек ауруы және жоғары протеинуриясы бар пациенттерде дәрілік комбинацияның қауіпсіздігі мен тиімділігін бағалайтын ZODIAC клиникалық зерттеуінің 3-кезеңін бастамақ. М. Шипулеваның айтуынша, компанияның келісім-шарттық өндіріс пен ғылыми зерттеулерге салған жалпы инвестициясы 8 миллиард теңгеден асады.

Қорытындылай келе, Қазақстан фармацевтикалық форумы саланың дамуындағы негізгі трендтерді, инвестициялық тартымдылықты арттыру және инновациялық шешімдерді енгізу қажеттілігін көрсетті. Реттеуші органдар мен фармацевтикалық компаниялар арасындағы диалог пен ынтымақтастықты нығайту – Қазақстанның денсаулық сақтау саласының болашақ жетістіктерінің кепілі.