Жүктілік кезіндегі су көптік және су аздық
Шарана суы ұрықты қоршайтын және оны мен анасының организмі арасындағы аралық болып табылатын сұйық орта. Жүктілік кезінде шарана суы үрықты қысылып қалудан қорғайды, еркін қозғалуға салыстырмалы мүмкіндік береді, дүрыс орналасуын, қалпын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Босану кезінде шарана суы жатыр ішілік қысымды қалыпты деңгейде сақтайды, үрық көпіршігінің төменгі полюсі ішкі аран аймағындағы рецепторлардың физиологиялық тітіркендіргіші болып табылады. Шарана суы жүктіліктің мерзіміне байланысты әр түрлі көздерден пайда болады. Жүктіліктің ерте мерзімінде амнион беткейінің түгелі секреторлы қызмет атқарады, кейін алмасу көп мөлшерде плацентаның амниондық беткейі арқылы жүзеге асырылады. Су алмасуының басқа бөліктері болып өкпелер мен бүйректері табылады. Шарана суының және басқа бөліктерінің өзара қатынасы алмасудың түрақты динамикалық регуляциясы арқасында үсталып тұрады, оның қарқындылығы әрбір компонент үшін спецификалық. Шарана суының толық алмасуы 3 сағат шінде жүзеге асырылады.Шарана суының көлемі мен қүрамы жүктілік мерзіміне, үрық салмағына және плацента мөлшеріне байланысты. Жүктіліктің дамуына қарай амнион сүйықтығының көлемі 10 аптада 30 мл – ден 38 – ші аптада 40 мл-ге азаяды, күрт босанулар кезінде 600 – 1500 мл, орташа 800 мл – ді қүрайды.
Су көптік (многоводие)
Су көптік дегеніміз – шарана суының 1500 мл -ден асатын мөлшері. Оның жиілігі 0,3 – 0,5% – ды құрайды.
Этиологиясы. Су көптік жүктіліктің әртүрлі асқынуларымен бірге жүруі мүмкін. Көбінесе су көптік созылмалы инфекциялары бар жүкті әйелдерде анықталады. Мысалы; пиелонефрит, қынаптың қабыну аурулары, жедел респираторлы инфекция, спецификалык инфекциялар (сифилис,хламидиоз,микоплазмоз,цитомегаловирусты инфекция).Су көптік жиі экстрагенитальды патологиясы (қант диабеті, резус – конфликті жүктілік) бар жүкті әйелдерде, көп үрықтық жүктілігі, үрық дамуының ақаулары (ОЖЖ – ң, асқазан – ішек жолының зақымы, бүйректер поликистозы, қаңқа аномалиялары) бар жүкті әйелдерде диагностикаланады.Жедел және созылмалы су көптік ажыратылады, жиі жүктіліктің II және III триместрінде дамиды.
Клиникалық көріністері. Жедел дамитын көпсулық кезінде симптомдар жеткілікті айқын болады. Жалпы әлсіздік, белде және іште ауырлық және ауырсыну сезімдері пайда болады. Диафрагманың жоғары тұруынан болған жедел су көптік ентікпемен, жүрек қызметінің бүзылысымен жүруі мүмкін. Созылмалы су көптіктің әдетте клиникалық көріністері болмайды: жүкті әйел шарана суының біртіндеп жиналуына бейімделеді.
Диагностикасы. Шағымдарына, жүкті әйелдердің жалпы жағдайына, сыртқы және ішкі акушерлік және тексерудің арнайы әдістеріне сүйенеді. Жүкті әйелдердің шағымдарына тәбеттің төмендеуі, ентігудің, әлсіздіктің, белдегі, іштегі ауырсыну мен ауырлық сезімнің пайда болуы жатады.
Объективті зерттеу кезінде тері жабындыраның бозғылттылығы, тері асты май қабатының азаюы; кейбір жүкті әйелдердің ішінде венозды сурет күшейетіні көрінеді. Іштін шеңбері және жатыр түбінің орналасу биіктігі жүктілік мерзіміне сәйкес келмей, одан асады. Жатыр айқын үлғайған, қатайған, эластикалығы төмендеген консистенциялы, шар тәрізді пішінді. Жатырды қолмен сипап басып көрген кезде флюктуация анықталады. Ұрықтың қалпы түрақсыз, жиі көлденең, қисық, жамбас үстінде орналасуы мүмкін; пальпация кезінде ұрық өзінің орналасуын оңай ауыстырады, үрық бөліктері оңай сезілмейді, кейде мүмкін анықталмайды. Ұрықтың алдындағы бөлігі жоғары орналасқан, баллотирленген. Ұрықтың жүрек соғысы нашар естіледі, түйық. Кейде үрықтың белсенді қозғалысы айқын болады. Су көптік диагностикасына зерттеудің мәліметтері Көмектеседі: жатыр мойны қысқарады, Ішкі аран ашылады қатайған үрық көпіршігі анықталады.
Қосымша зерттеу әдістерімен ақпаратты және міндеттісі болып ультрадыбыстық сканирлеу болып табылады, онымен фотометрия жүргізіледі, үрық салмағын, жүктілік мерзімін, шарана суының көлемін, үрық дамуының ақаулары анықталады, плацентография жүргізіледі: плацентаның орналасуын, оның қалыңдығын, жетілу кезеңін, компенсаторлық мүмкіндіктері анықталады. Диагностикаланған су көптік кезінде оның пайда болу себептерін анықтау мақсатында зерттеу жүргізу қажет, бірақ әрқашан жүзеге асырылмайды, соған ұмтылу қажет. Қант диабетін анықтауға резус фактор бойынша изосенсибилизацияға бағытталған барлық зерттеулерді тағайындайды, даму ақауларының сипатын және үрықтың жағдайын нақтылайды; созылмалы инфекция мүмкіндігінің барын анықтайды. Дифференциальды диагностиканы су көптікпен, көпіршікті толумен, асцитпен және аналық бездің алып кистомасымен жүргізеді. Бүл кезде бағаланбайтын көмекті ультрадыбыстық сканирлеу атқарады.
Жүктілік ағымының ерекшеліктері. Су көптіктің болуы анасы мен үрық үшін жоғары қауіп – қатер дәрежесін көрсетеді. Ең жиі асқынуы жүктілікті көтере алмаушылық болып табылады. 28 – ші аптаға дейін дамитын жедел су көптікте түсік тастау болады. Созылмалы су көптік кезінде кейбір жүкті әйелдер жүктілікті көтереді, бірак жиі мерзімінен бүрын босануымен аяқталады. Жүктілікті үзу қаупімен бірге жиі басқа асқынулар жоғары жатырішілік қысым фонында ұрық қабықшасының дегенаративті өзгерістері салдарынан олардың мерзімінен бұрын жарылуы болып табылады. Шарана суының тез ағып шығуы кіндіктің, үрықтың үсақ бөліктерінің түсуіне, қалыпты орналасқан плацентаның мерзімінен бұрын үзілуіне әкелуі мүмкін. Су көптігі бар жүкті әйелдерде жиі төменгі қуыс венасының басылу синдромы дамуы байқалады. Әйелдер арқасымен жатқанда бас айналуына, әлсіздікке, құлақтың шуылдауына, көз айналасының қарауытуына шағымдана бастайды. Бүйіріне жатқызғанда симптомдар жойылады, өйткені төменгі қуыс венаның басылуы тоқтайды және жүрекке венозды қанның қайтып келуі күшейеді. Төменгі қуыс венасының басылу синдромы кезінде жатыр және фётоплацентарлы комплекстің қанмен жабдықталуы нашарлайды, ол жатыр ішіндегі ұрықтың жағдайына әсер етеді.Су көптікпен асқынған жүктілік кезінде жиі үрықтың гипотрафиясы байқалады.
Суы көп жағдайда жүктілікті және босандыруды жүргізу. Сукөптікке күдікті жүкті әйелдерді диагнозды нақтылау және оның дамуының себептерін анықтау үшін госпитализацияланады. Диагнозды нақтылап, жүктілікті ары қарай жүргізу тактикасын таңдайды. Егер зерттеу процессінде өмірге сәйкес келмейтін үрық дамуының аномалиялары анықталса, әйелді табиғи босану жолдары арқылы жүктілікті үзуге дайындайды. Инфекция анықталған кезде ұрыққа дәрілік заттардың әсерін есепке ала отырып адекватты антибактериалды ем жүргізеді. Анасы мен ұрық қанының изосерологиялық сәйкессіздігі болған кезде жүктілікті тағайындалған тактикаға сай жүргізеді. Қантты диабет анықталса, оның компенсациясына бағытталған ем жүргізеді. Ақырғы жылдары үрыққа әсер етіп, шарана суының мөлшеріне әсер ету тенденциясы пайда болды. Индометацин (дозасы 2 мг/кг тәулігіне) үрықтың диурезін азайтып, сол арқылы шарана суының мөлшері де азаяды. Кей жағадайларда амниоцентез арқылы артық суды эвакуациялайды. Өкінішке орай, шарана суының мөлшерін азайтуға бағытталған емдік шаралар әрдайым тиімді бола бермейді. Жүргізілетін патогенетикалық терапиямен параллелді жетіспеушілік фонындағы созылмалы гипоксиялық және гипотрафия жағдайындағы үрыққа әсер ету қажет. Бүл үшін жатыр плаценталық қан айналымын жақсартатын заттар қолданылады. Спазмолитиктер, қанның реологиялық қасиеттерін жақсартатын (реополиглюкин, трентал, курантил), алмасу процесстеріне әсер ететін препара^тар (рибоксин, цитохром С), антиоксиданттар (•щкоферол, ацетат, унитиол) тағайындайды. Оксибаротерапия жақсы нәтиже береді. Су көптігі бар босанулар асқынулармен жүреді. Жиі босану қызметінің әлсіздігі байқалады. Су көптік жатыр бүлшықеттерінің аса созылуына және олардың жиырылу қабілетінің төмендеуіне әкеледі. Акушерлік көмек үрық көпіршігін ашумен басталады. Амниотомияны аспаппен абайлап жүргізеді және шарана суын плацентаның бөлінуін және кіндік пен үрықтың үсақ бөліктерінің түсуін болдырмау үшін біртіндеп шығарады. Қарқынды босану қызметі болмаған кезде үрық көпіршігін ашқаннан 2 сағаттан соң босандыруды ьійталандыратын ем жүргізе бастау қажет. Босанудан кейінгі ерте кезеңде қан ағуды алдын алу үшін метиләргометрин немесе окситоцин енгізу қажет. Егер босанған әйел жатырды жиырылтатын заттарды көктамыр ішіне енгізу арқылы босануды ынталандырушы емді алса, онда кейін және босанудан кейінгі ерте кезенде де алуды жалғастырады.
Су аздық (маловодие)
Егер жүктілік мерзімінің соңында шарана суы 600 – мл – ден аз болса, су аздық болып саналады. Ол өте сирек кездеседі.
Этиологиясы. Қазіргі уақытқа дейін суаздықтың этиологиясы анықталмаған. Су аздық кезінде жиі үрық дамуының тежелу синдромы байқалады, бүл жағдайда кері тәуелділік болуы мүмкін: гипотрофияланған үрықта бүйректер функциясы бұзылады, ал сағаттық диурездің төмендеуі амниондық сұйықтық мөлшерінің азаюына әкеледі. Су аздық кезінде кеңістіктің жеткіліксіздігінен үрықтың қозғалысы шектеледі. Жиі ұрықтың тері жабындылары мен амнионның арасында бірге өсіп кетулер пайда болады, олар ұрықтың өсуіне қарай жіп тәрізді созылады. жатырдың қабырғалары үрыққа тығыз жанасқан, оны басады және омыртқа жотасының қисаюына, аяқ қолдарының ақауына әкеледі.
Клиникалық көріністері. Су аздықтың симптомдары әдетте айқын амес. Жүкті әйелдің жағдайы өзгермейді. Кейбір әйелдер ұрық қозғалысынан болатын ауырсынуларды сезінеді.
Диагностикасы. Жатыр мөлшерінің жүктілік мерзіміне сәйкес келмеуіне сүйенеді. Бүл жағадайда ультрадыбыстық зерттеу жүргізу қажет, ол шарана суының нақты мөлшерін, жүктілік мерзімін нақтылауға, үрық мөлшерін, мүмкін болатын даму ақауларын анықтауға көмектеседі.
Жүктіліктің ағымы. Су аздық жиі жүктілікті көтере алмаушылыққа әкеледі. ¥рықтың гипоксиясы, гипотрафиясы, даму ақаулары пайда болады. Босанулар жиі ұзақ ағымды болады, өйткені алдыңда орналасқан бөліктерге әрең созылған тығыз қабықшалар ішкі араңның ашылуына және алдында орналасқан бөліктердің қозғалысына кедергі жасайды. Акушерлік көмек ұрық көпіршігін ашудан басталады. Оны ашқан соң, ішкі араңды ашуға және басының қозғалысына бөгет жасамас үшін қабықшаларды жан -жаққа итеріп кеңейту қажет. Жеткіліксіз қарқынды босану қызметі кезінде амниотомиядан кейін 2 сағаттан соң босандыруды ынталандыратын емді тағайындайды. Осыдан кейінгі және босанудан кейінгі ерте кезеңде жиі қан жоғалтумен бірге жүреді. Қан ағуды алдын алудың бірден бір шарасы II кезеңнің соңында метилэргометрин немесе окситоциннің профилактикалық енгізілуі болып табылады.
