Бас ауруы, таралу жиілігі, себебі:
Тұрғындардың 90% осы бас ауруымен зардап шегеді.45% әр түрлі ауруларға қарағанда бас ауруы кейде бастаушы, ал кейде жалгыз шағым болып келеді.
Бас бөліміндегі ауырсынудың пайда болуына себебші факторлар:
- Мидың қыртысты қабатының жеке бөліктері (базальді зона, үлкен венозды синустар қабырғасы)
- Бас сүйектті жабушы тіндер (тері, бұлшықет, сіңір, апоневроз және артерия, осылардың барін қамтамасыз ететін қантамырлар)
- сүйек ішілік менингеальді артериялар
- Ауырсыну импульсінің пайда болуын әкелетін бас сүйек ішілік артериялар (үшбасты, тілжұтқыншақ, кезбе)
- Бас-сүйек жарақаттары
Жарақатан пайда болған бас ауруының критерилері:
- Анамнезінде әр түрлі ұзақтықтағы естен танулар;
- Жарақаттан кейінгі амнезия,ұзақтығы 10 мин көп;
- Жарақаттан кейін 10 – 14 күнге дейін бастың ауырсынуы.
Бас ауруға себеп болатын жағдайлар
Жүрек – қантамыр жүйесінің аурулары. Инфарктер, қан құйылулар, өткінші ишемиялық шабыл, субарахноидальді кеңістікке қан құйылулар. Ми қантамыр аневризмі. венозды тромбоз, артериальді гипо- немесе гипертензия. АГ мен ауыратын науқастарда ауырсыну бастың желке бөлігінде пайда болады көбінесе танертенгі уақытта.
Қантамырлық емес бас сүйек ішілік процестер:
- Жоғары сүйек ішілік қан (ісік,абсцесс, гематома);
- Окклюзионды гидроцефалия;
- Бассүйек ішілік қауіпсіз гипертензия;
- ликворлы қысым төмен дәрежелі (ликвордағы пункциядан кейінгі синдром).
Әр түрлі химиялық және дәрілік заттарды қабылдағананан кейінгі интоксикация
- Ішімдік;
- Көміртек оксиді;
- Кофеин;
- Вазодилататорлар (нитроглицерин);
- Адреномиметикалық заттар
- Антидепресанттар;
- Эрготаминді препараттар,
- Аналгетикттерді шамадан тыс қабылдау.
«Қауіпсіз» бас ауруы. Бас сүйек структурасының қатысынсыз пайда болатын бастың, беттің краниальді нервттің ауырысынулары жатады. Басты критерилері: Себебші фактор және оның әсерінен кейінгі ауырсынудың басылуымен тығыз байланысты .
Сыртқы қысымның әсерінен пайда болған бас ауруы: Тар және басты қысатын бас кимді кигенде әйел адамдардағы таңғышттар салғанда, жүзгіштерде көзілдірік таққанда жоғарғы нерв түйіндерінің тітіркенуі әсерінен пайда болады. Бастың ауырсынуы маңдай маңында, скальпа орналасады. Біріншілік себебші факторды жойғанан кейін бірнеше минуттан соң шаншып қысып ауырсыну сияқты көрініс береді.
Суық әсерінен пайда болатын бастың ауырсынуы.
- Ішкі (суық ауа райы, қатты жел, жүзу, суық суда малту ) және ішкі (суық тағам, мұздатылған су, балмұздақ — «ice-cream headache»).
- бірнеше минутқа созылатын бастың алдыңғы бөлігінде дифузды кейде солқылдататын ауырсыну тән.
- Аналогиялық жағдайда бұл үнемі қайталанады.
- Науқастты толық тексеру кезінде қандайда бір органикалық паталогия анықталмайды ,тек суықтық алергия деп аталатын суыққа төзімталдық болмаса.
- Бұл аталған суыққа төзімталдық бас сақинасымен ауыратын адамдарда байқалады.
Жөтел тәріздес қауіпсіз бас ауруы. Көбінесе орта жастағы адамдарда аяқ астынан жөтел ұстамасы фонында екі жақтты жедел айтарлықттай қатты желке бөлігінде бас ауруы. Бұл жөтелдік қозғалыс және жөтел ұстамасы тоқтағанан кейін басылады. Осы сияқтты ұстамалар көп жағдайда қатты түшкіргенде күлгенде пайда болады.
Бұл аталған ауырсынулар бас сүйек ішілік гипертензия (коитусе ликворлық қысымның өзгеруі), бас миындағы қан тамырлық патологиясы (аневризма);
Жедел түрде арнайы зерттеуді қажет ететіні сәйкес неврологиялық статустың болмауы және соңғы айқын пайда болған ұзақ уақтағы ауырсынудың пайда болуы болып табылады.
Түйінді бас ауруы
Түйінді бас ауруы (мигренозды невралгия Гарриса, мигрень Хортона) патогенезінде қантамыр тонусының регуляциясының бұзылысы басты орын алады. Көз алмасы артериясының аздаған вазодилатациясымен бірге. Паталогиялық үрдіске бастың артериальді жүйені қамтамасыз ететін үшбастты нервттің симпатикалық және парасимпатикалық қатысы бар деп есептеледі.
Клиникалық көрінісі: Ауру көбінесе еркектерде жиі кездеседі. Ауырсыну аяқ астынан басталыды. Көз аламасының бүйірлік бөлігіндегі тез пайда болған ауырсыну. Ауырсыну сыртқы есту жолына және төменгі жақ сүйекке беріледі.Ауырсыну ұстамасы психомоторлы қозумен алаңдаушылықпен бірге жүреді.
Склера гиперемиясы кезінде айқын вегетативтті бұзылысы көрінеді, жас ағу, мұрын қуысынан көп көлемді, беттің жарты бөлігіндегі көп көлемді тердің бөлінуі. Вегетативті симптомдар аурсынудың пайда болған жағына сәйкес. Сонымен қатар осы жақтан синдром Горнер пайда болады. Көз саңылауының тарылуы, миоз. Ұстамалар бірінен соң бірі пайда болып «түйін» түзеді.
Диагностика и дифференциальная диагностика. Диагноз вегетативтті стереотиптті ұстама диагнозы ұстаманың клиникалық белгілеріне үнемі бастағы ауырсынумен сонымен вегетативті бұзылыстармен көрінеді. Диф диагностикасында: Бастың және беттің басқада ауырсынулар түрімен жүргізіледі.(мигрень, үшкіл нерв невралгиясы). Атипиті түрінде интракраниальді түрінен патплогиялық процестті жоққа шығару керек (кавернозды синустың зақымдануы, аневризмалар және мальформация церебральді артериялар). Аспатық зерттеу әдістерінен: МРТ, КТ немесе контрасттыангиография жүргізу.
Емі: Дәрілік препараттар (эрготамин, дигидроэрготамин), серотониндік рецепторлар антогонистері (золмитриптан, суматриптан). Оң нәтиже беретіні ингаляциялар 10% оттегі, бірнеше минут ішінде ұстаманы тоқтатады. Егерде ұстама ауырсыну жиі қайталанған жағдайда береді (преднизолон 20-40 мг).
Сонымен қатар бастың сақина ауруы жайлы оқи кетіңіз.
