Порталды гипертензияда консервативті емнің әсері аз.
- Емдік режим. Компенсация сатысының өршуі болмаса,еңбектің жеңіл түрімен шұғылдану, физикалық және психикалық жүктеме түсірмеу керек. Ал декомпенсация және аурудың өршу кезеңінде –төсектік режимқажет.
- Емдәм.№ 5 диета (ем-дәм), күніне 4–5 рет.
- Трансфузионды–инфузиялық терапия.
Гепатоцеллюларлық жетіспеушілік, айқын холестатикалық синдром,коматозды жағдай кезінде, дезинтоксикациялық терапия жүргізіледі. Ол үшін венаға тамшылатып гемодез, 5% глюкоза ерітіндісін, гипоальбуминемия кезінде альбумин енгізеді. Айқын бауыр жетіспеушілігі кезінде инфузол, плиаминин, неоальбумин препараттарын енгізу керек.
Аутоиммунды цирроз немесе айқын гиперспленизм кезінде глюкокортикоидтар тағайындалады. Шамалыбелсенділігінде бастапқы доза 15-25 мг, ал айқын белсенділігі – 20-25 мг.
Максималды мөлшері 3-4 апта, сарғаю азайғанша тағайындалады. Мөлшерін 10-14 күнде 2,5 мг-ға тимол сынамасын бақылаумен азайтылады. 1,5-2,5 айдан кейін сүйемелдеуші ем мөлшеріне (7-10 мг) ауысады. Курс ұзақтығы – 3 айдан бірнеше жылға дейін созылады. Гиперспленизм кезінде преднизолон терапиясының қысқа курсы (20-40күн) тағайындалады.
- Гиперспленизм синдромын емдеу. Лейкоциттердің санын көбейту үшін – нуклеоқышқылды натрий 0,3 г- 3-4 рет күніне, 2 аптадан 3 айға дейін, пентоксил 0,2 г күніне3 рет 2-3 апта, тағайындалады. Әсері болмаған жағдайда, преднизолон қолданылады, операциясы спленэктомия.
Өңештік-асқазандық қан кетулерде жалпы және жергілікті гемостатикалық ем жүргізіледі. Порталды қысымды түсіру және өңеш бұлшықетін жиырылту үшін: вазопрессин, питуитрин, сандостатин, β–блокаторлар (гадолол, пропранолол), нитраттар (нитроглицерин) тағайындалады. Жалпы гемостатикалық терапия мақсатында көк тамырға кальций хлориді, эпсилон-аминокапрон қышқылы, фибриноген, викасол тағайындалады. Айналымдағы қан көлемін қалпына келтіреді (қан, қаналмастығыштар, қан препараттары, кристаллоидты ерітінділер және т.б.). Жергілікті емінде:
1) жергілікті гипотермия (эпигастрий аймағына мұз басу, мұз жұту)
2) өңешке Сенгстейкен–Блейкмор зондын қою
3) эндоскопиялық трансэзофагалды гемостаз (варикозды кеңейген веналардың склеротерапиясы) жасалынады.
Эндоскопиялық трансэзофагалды гемостазды желім композиттерін қолдануымен орындайды, онда склероздаушы заттарды интравазалды енгізеді (этоксисклерол, фибро-вейн,тромбовар және т.б.), ал эмболизирлеуші заттарды интравазалды енгізеді.
Сенгстейкин-Блейкмор зондындақуысты резеңке, түтік, екі баллоны болады. Олардың бірі шар тәрізді (көлемі 60-70 мл) зондтың ұшында орналасқан, ал екіншісі циллиндр тәрізді (көлемі 100-150 мл) проксималды жағында орналасқан зондтыңекі каналы баллондарды үрлеу үшін қолданылады, ал, үшіншісі -асқазан қуысымен байланысты, гемостаз әсерін бақылайды.
Асқазанға зондтымұрын арқылы кіргізгеннен кейін, бірінші шприц арқылы төменгібаллонға (асқазандық) 70-80 мл ауа жіберіп, ауа айдағыштың түтігін жабады. Содан кардиалды бөліктегі иілгіш тірелу сезілгенше жайлап тартады. Сосын зондтыарнайы жабыстырғышпен жоғарғы ерінге бекітеді. Ал, өңештік баллонға 150-200 мл-ден ауа үрлеуге болады. Ауа енгізгенде баяу және порциялармен енгізеді, яғни, 5-10 минут сайын 20-40 мл-ден. Өңештік баллонға ауа толғанда, ол варикозды кеңейген каналды қысады. Зондтың өңеште тұру ұзақтығын 2-3 күннен асырмау керек, әйтпесе, ойылулар болуы мүмкін. Әр 6 сағат сайын, өңештік баллоннан ауаны 1-2 сағат сайын шығарып отыруымыз керек, ол кезде гемостазды динамикалық бақылауға болады және өңеште ойылулардың алдын алуға болады. Сенгстейкен–Блейкмор зондыналуға көрсеткіш – қан кетудің тотауы.
Хирургиялық ем. Порталды гипертензияның бауырішілік түрінде жасауға болатын барлық операциялар кардиоэзофагалды аймақтың варикозды кеңейген веналарынан қан кетуін тоқтату мақсатында қолданылады. Порталды гипертензияның бауырішілік түрініңрадикалды еміне, өз уақытында бауыр – трансплантациясын жасау болып табылады. Порталды гипертензияның бауырішілік түрінің алғашқы сатыларында, бауырдың функциясы мен құрылысы бұзылмай тұрып, әртүрлі тамырлық портокавалды анастомоздар салғаннан кейін толық сауығу деп есептеуге болады.
Орыс хирургі Н.В.Экк 1877ж. эксперимент ретінде портока-валды анастомоз операциясын жасады. Қақпа венасының дисталды бөлігін, төменгі қуыс венаға «ұшын бүйіріне» қосқан. 1893ж. И.П.Павлов әдісті өзгертті. Ол қақпа венасын қеспей, портокавалды сағаны бүйір-бүйіріне қосты.
Хирургиялық емінің көрсеткіштері:
- Асқазан мен өңештің варикозды кеңейген веналарынан қан кету, жүргізілген консервативті емніңәсерсіз болуы.
- Асқазан мен өңеш веналарының варикозды кеңеюі, және олардың қан кетумен жиі асқынуы.
- Асцит кезінде.
- Гиперспленизм мен бірге спленомегалияда.
5.Бауыр мен көкбауырдың морфофункционалды дөрекі өзгерістері болмағанда, порталды қанайналымды коррекциялау үшін.
Порталды гипертензияда қолданылатын операцияларды бірнеше топқа бөледі:
- Асқазан мен өңеш веналарын порталды жүйенің веналарымен байланысынүзу операциялары. Оларға жатады:
1) Асқазан түбінен кіші иілімге қарай гастротомия шырышты қабат жағынан асқазан мен өңештің кеңейген веналарын тігу (Пациори операциясы). Кей жағдайларда қосымша көкбауыр артериясын байлап және оны ұйқы безінің жоғарғы қырымен қиылыстырумен біріктірілуі.
2) Асқазанды кардиалды бөлігін толық қабырғалырын көлденең кесіп, одан соң тігу (Таннер операциясы). Қазіргі кезде жарақаты аз және әсері жоғары әдіс – асқазанның кардиалды бөлігін степплермен тігу болып табылады.
3) Эзофаготомия және өңештің өзгерген веналарын тігу (Бэрема – Крайль операциясы). Көкетүстінде өңешті тігінен кеседі, ішінен кеңіген веналарды тауып, тігіп байлайды да, лигатура аралықтарындағы вена түйіндеріне склероздаушы заттар (этоксисклерол, фибро-вейн) енгізеді. Асқазанның тәждік және қысқа веналарынан қан кетуінде, оларды жекелеп вена бойымен байлайды.
4) Кеңейтілген параэзофагеалды және парагастралды деваскуляризация (Сигиур операциясы).
- Порталды жүйеден кететін жаңа қан жолдарын жасауға бағытталған операциялар. Бұл операциялар екі топқа бөлінеді: қантамырлық және мүшелермен анастомоздар (органоанастомоз) жасау (оментопексия және органопексия).
Қантамырлық анастомоз жасау – қақпа вена жүйесіндегі қысымды азайтудың бірден-бір радикалды әдісі. Олардың әсерлілігі хирургиялық араласуға дейінгі бауыр мен көк бауырдың функционалды жағдайына байланысты. Операцияның кемшілігіне – анастомоздарғы тромбоздар, гастродуаденалды жаралану және қан кету рецидивтері жатады. Тікелей қантамырлы портокавалды анастомоздар жасау (спленореналды, мезентерикокавалды, өзіндік порто-кавалды) арқылы төменгі қуысты венаға қанды өткізу арқылы порталды қысымды тез түсіруге болады. Қақпа жүйесінде қысымның төмендеуі және қақпалық қанайналымның азаюынан бауырдың қызметі азаяды, қанмен келген уыттың зиянсыздандыру қызметін төмендетеді, гипераммониемия салдарынан жиі энцефалопатия және бауырлық команың (25-50%) себебі болады, ол 20-40%-да өлімге алып келеді. Осыған байланысты бұл әдістер сирек қолданылады, көбіне спленореналды әдісті таңдайды.
