Тубулоинтерстициалды нефрит (ТИН) — бүйрек өзекшелері мен аралық тінінің (интерстиций) қабынуын білдіретін термин. Ілкі ТИН сирек кездесетін аурулар қатарына жатады. Аурудың жедел және созылмалы ағымы болуы мүмкін. Тубулоинтерстициалды аппаратттың салдарлық зақымдалуы гломерулонефриттер кезінде немесе жүйелі аурулардың бір бөлімі ретінде, сонымен қатар, тұқым қуалайтын ауруларда және т.б. себеппен байқалады. Жедел тубулоинтерстициалды нефрит (ЖТИН) кез келген жаста дамуы мүмкін, бүйрек биопсиясын өткізгенде 2–3%-ын құрайды (Clarkson, 2004), бірақ оның жиілігі ЖБЖ-мен өткізілген биопсия жағдайында 10–15%-ға дейін жоғарылайды.
ЖТИН этиологиясы жиі дәрі қабылдаумен байланысты болады. ЖТИН дамуы дәрі мөлшері мен ем ұзақтығына байланысты емес, кейде дәріні бірінші рет қабылдай сала кенет дамуы мүмкін. ЖТИН-нің басқа себептері де болуы мүмкін. Ықпал етуші факторлардың әсері мен симптомдарының көрінуі аралығындағы уақыт бірнеше сағаттан бірнеше айға дейін болуы мүмкін. ЖТИН себептері:
- Дәрілік препараттар:
– ҚҚСЕП;
– пенициллиндер, цефалоспориндер, рифампицин, сульфаниламидтер
және т.б.;
– диуретиктер;
– аллопуринол;
– протондық помпа тежегіштері және Н2
– блокаторы;
– анти ретровирусты және басқа антивирусты препараттар.
- Инфекциялар:
– туберкулез;
– легионеллалар;
– листерия, йерсиниоз;
– басқа бактериялар (стрептококктар, микоплазма, бруцелла және т.б.);
– вирустар (Эпштейн–Барр, ЦМВ, КВ және т.б.);
– қарапайымдылар, спирохеталар, риккетсиялар.
- Аутоиммунды аурулар:
– ЖҚЖ;
– Шегрен синдромы;
– саркоидоз;
– увеитпен ЖТИН.
Себебі түсініксіз болған жағдайда идиопатиялық ЖТИН туралы айтуға болады. ЖТИН патогенезі көбінесе иммундық механизмге байланысты. Жиі жасушалық иммундық, сирек гуморалдық иммундық жолмен дамиды. Өзекшелердің базалды мембранасына антиденелердің немесе иммунды кешендердің шөгуімен жүреді. Патоморфология. Бүйрек көлемі жағынан ұлғаюы мүмкін. Шумақшалар және қантамырлар қалыпты болады. Интерстицийдің ісінуі мен қабыну инфильтрациясы (лимфоциттер, моноциттер, эозинофилдер және плазмалық жасушалар) анықталады. Гранулемалар сирек кездеседі (туберкулез, саркоидоз, увеитпен бірге білінетін ЖТИН). ИФМ тексеру жасағанда өзекшелердің базалды мембранасында жолақтық немесе гранулярлы IgG жарықтануы анықталады.
Клиника. Классикалық үш белгі тән — қызу, бөртпе, артралгия, бұл — дәрілік заттарға сезімталдығы жоғары екендігін көрсетеді, бірақ барлық жағдайда кездесе бермейді. Соңғы жылдары эозинофилия мен эозинофилурияны сирек анықтайды. Кейде IgE жоғарылауы мүмкін. Гемолитикалық анемия жайлы жағдайлар жазылған. Бүйрек қызметінің жедел зақымдануы тән. Клиникалық көріністерінде симптомсыз креатининнің жоғарылауынан бастап ауыр БЖЗ клиникасына дейін өзгерістер болуы мүмкін. Несептік синдром мардымсыз және спецификалық емес, әдетте микрогематурия және/немесе аздаған протеинурия, лейкоцитурия болады немесе зәр мүлдем өзгеріссіз болуы мүмкін. Транзиторлы глюкозурия анықталуы мүмкін. Жиі бүйректің концентрациялық қызметінің төмендеуі байқалады және полиурия ары қарай олигуриямен жалғасуы мүмкін немесе ол өзгерістерсіз де жүруі мүмкін. Арнайы емес жалпы симптомдарға анорексия, жүрек айну, құсу және салмақ жоғалту жатады. Кейбір жағдайларда бел аймағында ауру сезімі пайда болуы мүмкін. Увеитпен дамитын ЖТИН — ЖТИН-нің ерекше нұсқасы, қыздарда — жасөспірімдер мен жас әйелдерде байқалады. Патогенезінде генетикалық бейімділігі бар өзекшелік эпителий және көздің қасаң қабығының жасушаларына аутоантиденелер түзілуінің маңызы бар екендігі болжануда. Екі өзгеріс қатар жүреді немесе увеит клиникасы ЖТИН-нен кейін дамиды (ауру сезімі, қызару, көрудің бұзылуы).
Диагноз. Себебін анықтауда анамнезді толық жинаудың маңызы зор. ЖТИН диагнозы бүйрек биопсиясынан кейін қойылады, бұл жедел тубулалы некроз, ТҮГН, жүйелі васкулиттер мен бүйрек қантамырларының атероматозды эмболиясын жоққа шығаруға мүмкіндік береді. Бүйрек қызметі тез арада қалпына келе бастаған жайдайда, биопсия жасауға қажеттілік жоқ. Иммунологиялық ауруларға және инфекцияға тексеріп, олардың рөлін анықтау қажет. Емі. Ауруға себепкер болатын кез келген препараттарды алып тастау. Препаратты алып тастағаннан кейін кенеттен айығу болуы мүмкін.
Егер бүйрек қызметінің қалпына келу белгілері байқалмаса, преднизолонды 1–2 мг/кг/тәулігіне тағайындау қажет. Кей жағдайларда метилпреднизолонды тамыр ішіне (10 мг/кг/тәулігіне № 3) тағайындайды. Емнің нәтижесі, преднизолонды ерте бастағанға байланысты жақсырақ болады. Емнің ұзақтығы аурудың ауырлығына және емнің тиімділігіне байланысты, 3–12 аптадан 3–6 ай немесе одан көпке ұзаруы мүмкін. Увеитсіз жүретін аурулармен салыстырғанда увеитпен қосарланған ЖИН жиі өршуіне байланысты негізгі мәселе болып табылады. Мұндай жағдайларда стероидтармен қайта ем жүргіземіз (ішке және жергілікті), сонымен қатар басқа да иммуносупрессивті препараттармен емдейді: ЦсА немесе азатиопринмен. Созылмалы тубулоинтерстициалды нефрит (СТИН). тСБЖ себебі арасында, ілкі СТИН сирек кездесетін аурулар қатарына жатады, алайда СТИН-ге себеп бола алатындай көптеген потенциалды жағдайлар бар. Біріншілік СТИН көбіне әр түрлі дәрі және химиялық улы заттар ұзақ уақыт әсер еткенде дамиды.
