Темір жетіспеушілік анемия ұғымы.
Материалды бастамас бұрын, алдымен толықтай анемия жайлы материалды қарап шығыңыз. Кейін бірақ осы темір жетіспеушілік анемияны оқуға кеңес береміз.
Теміртапшылықты анемия (ТТА) — қан сарысуында, сүйек миында, деполарда темірдің жетіспеуінен дамитын анемия.
Темірдің тапшылығынан гемнің және құрамына темір кіретін ақуыздардың синтезі бұзылады. Темірдің тапшылығы екі түрлі бұзылысқа әкеледі — сидеропенияға және анемияға. Гемоглобин синтезінің бұзылысынан анемия дамыса, миоглобиннің және құрамына темір кіретін ферменттердің синтезінің бұзылысынан сидеропениялық синдром пайда болады. Сидеропениялық синдром анемияның көрінісінен бұрын дамиды, бірақ науқас оның белгілерін елеместен жүре береді.
Теміржетіспеушілік анемия — жер бетінде кең тараған патологиялық үрдіс, оның саны барлық анемиялардың 80-95% құрайды. Онымен ауыратын көбіне әйелдер, мәселен, жүкті әйелдердің және 16-17 жастағы қыздардың 60-65% осы ауруға шалдығады.
Жіктелуі
- Созылмалы постгеморрагиялық ТТА
- Ювенилді анемия
- Ауырлық дәрежесі бойынша:
- Жеңіл НЬ 90-110 г/л дейін;
- Орташа НЬ- 70-90 г/л;
- Ауыр НЬ<70г/л
- Кезеңідері бойынша: прелатентті, латентті, ТТА өзі
- Түсті көрсеткіш бойынша: нормохромды (0,85-1,05) , гипохромды(<0,8) гиперхромды (>1,05).
- Эритроциттер өлшемдері бойынша:
- Нормоцитарлық Д- 7,2-8,0мкм
- Микроцитарлық Д< 7.2 мкм
- Макроцитарлық Д>8,1мкм
- Мегацитарлық Д >9,1 мкм
Темір жетіспеушілік анемияның басты себептері
Қан жоғалтуға әкелетін жағдайлар:
- асқорыту жолдарының аурулары (асқазан, 12-елі ішектің эрозиялары, жаралары, асқазанның, ішектің рагы; өңештің рагы; диафрагманың жарығы, жаралы колит, Крон ауруы; геморрой; асқорыту жолының ангиомалары, телеангиоэктаздары);
- өңеш, асқазан, тік ішек веналарының варикозды кеңеюі (бауыр циррозы, Бадда-Киари синдромы);
- макро-, микрогематурия (Берже ауруы, алкогольдік нефропатия,
гломерулонефриттер, несептас ауруы, қуықтың рагы, бүйрек туберкулезі, т.б.); - қан қақыру, өкпеден қан кету (бронхоэктаз ауруы, өкпе туберкулезі, өкпенің рагы);
- мұрынның жиі қанауы (гипертониялық криздер т.б.);
- геморрагиялық диатездар (тромбоцитопения, гемофилия) және гемобластоздар;
- мено -, метроррагиялар (анабезінің дисфункциясы, фибромиома, жатырдың рагы, эндометриоз, аборттар, полименоррея т.б.);
- донорлық (400-500 мл қан тапсырғанда онымен 250мг темір кетеді);
- гельминтоз.
Темір сіңірілуінің бұзылысына әкелетін жағдайлар:
- асқорыту жолының аурулары (жіңішке ішектің резекциясысозылмалы энтерит, Крон ауруы, ішек амилоидозы, өзге себептерден болатын мальабсорбция);
- қою шайға әуесқойлық (шәйдің құрамындағы танин темірдің
сіңірілуін бөгейді); - гипотиреоз.
Темірдің көп мөлшерде жұмсалуына әкелетін жағдайлар:
- улануға әкелетін аурулар (бүйректің, бауырдың шамасыздығы);
- Қатерлі ісіктің барлық түрлері;
- жүктілік және лактация;
- организмнің тез өсуі.
Темірдің туа біткен тапшылығы:
- көп балалы, темір тапшылығы бар анадан туылу.
Темірдің тамақпен аз түсуі:
- ет тағамдарын тұтынбау (вегетариаңдықтар, дұрыс тамақтануға материалдық жағдайы келмейтіндер, тісі жоқ қариялар).
Темір тапшылық анемияның клиникалық көрінісі
Әлсіздік, бас айналуы, көз алдында щыбын-шіркейлерді көрі. Талмалар болуы мүмкін, ентікпе, шаштары сынғыш, түседі және тырнақтын сынғыштығы (кейді қасық тәрізді ішке ойылуы). Тәбеттің бұрмалануы, кейде науқастар жерді, шикі ет, қамыр, мұзды жейді. Иіс сезу бұрмалануы: керасин, зәр, ацетон. Түңгі диурез болуы мүмкін. Обьективті : тері сары – бозғылт. Температура субфебрильді, жүрек шекарасы сол жаққа ығысуы. Кейде тілдің шырышты қабатының атрофиясы байқалады және кариес дамуы ықтимал. Сидеропениялық синдром: шаш түсуі, тырнақ сынғыштығы, тері құрғақтығы
Зертханалық көрсеткіштердің өзгерістері.
- Теміртапшылықты анемияның дамуында, шарты түрде, екі сатыны айырады. Біріншісінде, темір қорының азая бастауынан жасырын және айқын сидеропенияның белгілері пайда болады; екінші сатыда, ауырлай түскен сидеропенияның көрінісіне теміртапшылықты анемияның көріністері қосылады.
- Қанның сарысуындағы темірдің мөлшері. Қалыпты көрсеткіші 12,5-30,4 мкмоль; темірдің тапшылығында 1,8-5,4 мкмоль/л дейін төмендеуі мүмкін.
- Плазманың темірді жалпы байланыстыру қасиеті (немесе сарысудың жалпы трансферрині). Қалыпты көрсеткіші 30,6-84,6 мкмоль/л; теміртапшылықты анемияда бұл көрсеткіш жоғарылайды;
- Ферритиннің мөлшері. Қан сарысуындағы ферритиннің мөлшерінен организмдегі темірдің қорын бағалайды. Оның қалыпты көрсеткіші еркектерде 106 ± 21,5 мкг/л, әйелдерде 65 ± 18,6 мкг/л. Теміртапшылықты анемияда ферритиннің мөлшері 10 мкг/л төмен болуы мүмкін.
- Десферал сынамасымен темір қорының мөлшерін бағалау. Десферал — темірмен байланысып, зәрмен бөлінетін зат. Сау адамдарда 500мг десфералды енгізгеннен кейін, тәулігіне 0,8-1,3мг темір бөлінеді, ал теміртапшылықты анемияда бөлінетінтемірдің мөлшері 0,4 мг кем.
Госпитализациясы
- Теміржетіспеушілік анемиямен ауырған адам ЖТД (жалпы тәжірбиелік дәрігер) немесе терапевттің қарауында болады.
- 6 ай бойы есепте тұрады.
- Жеңіл дәрежесінде 1 жыл ішінде, ауыр дәрежесінде – квартылына 1 рет қаралуға келуі керек.
- Ай сайын қан анализін тапсыру, 10 күнде 1 рет геммоглобинды тексеру қажет.
Темір жетіспеушілік анемия емі
- Диетотерапия.
- Қан алмастыру (көрсеткіш бойынша)
- Дәрі-дәрмектік ем (темірі бар препараттар)
- Витаминотерапия
- Темір препаратының емінде қажетті мөлшерінде және ұзақтылықта емдеу.
3 этапты ем:
- тежеуші терапия- анемиялық синдромды жою. Емдеу курсы орташа ұзақтығы 3-5 апта.
- Қанығу терапиясы-депоға темір толуы мақсатымен өткізіледі. Ұзақтығы 1.5-2 ай.
- Рецидивке қарсы терапия. ТТА науқастарға темір препараттарын ай сайын 7-10 алдын-алу дозасы (250мг/тәулік).
Ферротерапия: (Ғе2+)= 100-300мг еківалентті темір препараттарының екі күндік дозасы
Ішке қабылдауға арналған Ғе2+ препараттары:
- Ферроплекс (күніне10-15 драже)
- Ферроградумент (күніне1-2 табл.)
- Тардиферон (күніне 2 табл)
- Конферон (1-2 капс.х 3рет күніне)
- Актиферрин (1 капсх 2-3 рет күніне)
Парентеральді енгізуге арналған препараттар (преоральді препараттарды көтермегенде, асқазан-ішек жолының ауруларында, Ғе сіңірілуінің бұзылыстарында):
- Феррумлек (күніне 5,0 мл)
- Фербитол
- Эктофер
Гемотрансфузиялар (тек өмірлік көрсеткіштер бойынша: гипоксимиялық кома, гемодинамиканың ауыр бұзылыстары, операцияға дайындық) Ферротерапия: (Ғе2+)=100-300мг еківалентті темір препараттарының екі кундік дозасы.
Сонымен қатар материал соңында анемия және жүктілердегі анемия жайлы оқи кетіңіз
