Сабақ жоспары

Тақырыбы: Қан биохимиясы

Сабақтың мақсаты: Қанда өтетін биохимиялық процестер туралы көзқарасты қалыптастыру, оның метаболизмінің тұжырымдалуы мен реттелуінің функциялары мен маңызын ұғыну.

Оқыту мақсаты:

Патогенез, диагностика, емдеу және қан жүйесінің ауруларының , толық организмнің профилактикасының механизмін түсіну үшін алынған білімді қолданып үйрену.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

• қан құрамы мен физикалық қасиеті.
• Қан плазмасының ақуыздық фракциясы.
• Альбумин-транспорттық функция, осмостық тепе-теңдіктің реттелуіне қатысу, ісіну мен шоктың дамуының маңызы.
• Қанның ферменттері. Диагностикаға анықтама.
• Қанның қорғаныштық функциясы.Ұю және ұюға қарсы жүйелер.
• Қанның тыныс алу функциясы. Гем мен гемоглобиннің синтезі, осы процестердің реттелуі. Гемоглобинопатия.
• Темірдің алмасуы:тасымалдану, жинақталу, қажеттілік.
• Эритроциттің метаболизмі: гликолиз бен пентозофосфаттық жолдарының маңызы.Метгемоглобинемия.

Сабақ беру мен оқытудың  әдістері: тәжірибелік сабақ-пікірталас.

Пікірталас кезінде қанда болатын биологиялық процестерге назар аудару.

Қан –организмдегі  тұжырымдау жүйенің бірі, әр түрлі функция атқарады. Организмде болатын зат алмасу процестерін қанның биохимиялық құрамының өзгеруінен білуге болады, сондықтан қанның анализі диагностика мен көп аурулардың болжамы үшін кең қолданылады.

Сабақта кесте қолданылады: «Қанның қалыпты биохимиялық көрсеткіші», «темірдің алмасуы»

Бақылау

Қан биохимиясы                                              1 Вариант

1.Жарақаттанған жердегі тромбтың қалыптылығы мен жабысуы  неге тәуелді

а)Фибриндік жіпшелердің өзара қатынасы;

б)Фибриногеннің фибринге айналуы;

в)Фибрин мен фибринонектиннің арасындағы коваленттік байланыстың құрылуы;

2.Қай витаминнің жетіспеушілігі жоғары қан кету, ішкі қан кетуге алып келеді:

а)дәрумен Д;       б)дәрумен Е;    в)дәрумен А;     г)дәрумен К;      д)дәрумен В;

3.Тромботикалық күйде антикогулянттың қолданылуы:

а)гиалурон қышқылы       б)карнитин              в) гепарин

г) кератин                           д)дерматансульфат

4.Эритроциттерде АТФ жинақталуы мынаның есебімен толықтырылады:

а)глюкозаның  дейін тотығу СО_2–мен Н₂О

б)май қышқылдарының тотығуы;

в)анаэробты гликолиз;

г)аминқышқылдарының тотығуы;

д)пируваттың тотығуы

5.Қан құрамындағы темір ионын тасымалдаушысы:

а)ферритин      б)гемосидерин              в)трансферрин

г)церулоплазмин         д)феррохелатаза

6.Миокардтың инфаркті кезінде қанның белсенділігінің жоғарылауы:

а)АсАТ                  б)глутаминаза               в)глутаминсинтетаза

г)АлАТ                  д)ПДГ

7.Гемнің синтезіне қатысады:

а)ацетил-КоА         б)цитрат        в)фумарат

г)сукцинил –КоА    д)сукцинат

8.Мына берілген ақуыздардың қайсысы қанда  бактерецидтіәсер көрсетеді:

а)пропердин        б)гаптоглобин          в)альбумин

г)церулоплазмин          д)трансферрин

9.Темірдің жетіспеушілігінен тіндерде пайда болатын ақуыз, гранулалар:

а) ферритин     б) гемосидерин      в)церулоплазмин

г) трансферрин         д) гаптоглобин

10.нәрестелерде әсіресе жоғары деңгейде болатын бактерицидтік  әсері бар фермент:

а) фосфатаза              б)урокиназа         в) лизоцим

г) гистидаза           д ) трипсин

11. Дикумарол тромбоздардың алдын алу үшін қолданылады, себебі ол:

а) фибриногеннің синтезін төмендетеді          б) тромбиннің белсенділігін тежейді           в) дәруменнің К антагонисті бола тұрып глутаматкарбоксилазаны тежейді                г) фибринногеннен фибриннің пайда болу жылдамдығын төмендетеді          д) Са2 иондарын байланыстырады

12. Гемоглобинопатия кезінде:

а)бұзылған гем синтезі          б) гемоглобиннің ыдырауы

в) гемнің өзгерген құрылымы              г)гемоглобин синтезінің төмендеуі              д) бұзылған глобин тізбектерінің біріншілік құрылымы

13. Гликолизде түзілген энергия мен НАДН₂ мыналар үшін қолданылмайды:

а) мембрана бүтінділігінің бірқалыптылығы  б) O₂Hb түзілуі

в)трансмембраналық градиенттің сақталуы

г)K-Nа-АТФазаның жұмысы  д)метHB  Hb-ға қалпына келуі

14. Нв молекуласының оттегімен толық қанығуымен әсер етеді:

а)Fe+3 ионының  Fe+2 тотығуы    б) протондардың бөлінуі

в) оның төрттік құрылымының кооперативтік өзгерісі

Қан биохимиясы.                                         Вариант 2.

1. Екіншілік қан кету мыналардың ауытқуынан туындайды:

а) тромбин        б) конвертин           в) тромбопластин

г) трансглутаминаза     д) акцелерин

2. К дәрумені кофермент ретінде мына айналымға қатысады:

а) глутамат→арбоксиглутамат              б) фибриноген→фибрин

в) глутамат→глутамин               г)α-КГ→глутамат    д) глутамин

→глутамат

3. Ісінуі бар науқастың қан құрамындағы ақуыз фракциясында қандай өзгерістер байқалады:

а) альбуминдері үлкейген               б) глобулиндері кішірейген

в) глобулиндері үлкейген               г) альбуминдері кішірейген

д) глобулиндері кішірейген

4. Эритроциттердің метаболизмдегі пентозофосфаттық циклінің рөлі:

а) энергия қайнар көзі ретінде атқарады

б) тотыққан глюкозаның жетіспеушілігі

в) эритроциттің өмір сүруіне қажетті рибозо-5фосфатты түзеді

г)Fe қалпына келтіреді

д) глутатионнің қалпына келуіне қажетті НАДФН₂ келтіреді

5. Гем синтезіндегі порфобилиногеннің алдындағы зат:

а) сукцинилКоА                 б) уропорфириноген                                     в) аминолевулинат             г) копропорфирин       д) глицин

6. Қорытылуы мен сіңірілуі бұзылған науқастағы қан көрсеткіштерінің өзгерістері :

а) гиперпротеинемия        б) гипоальбуминемия

в) гипопротеинемия            г) гиперглобунемия

д) гиперальбуминемия

7. Жедел қанынулық үрдісте күрт көтерілетін және созылмалы дертте төмендейтін ақуызды көрсет:

а)глобулин                 б)церулоплазмин               в)С-реактивті белок

в)альбумин             д)гамма-глобулин

8. Темір жинақталатын мүшені көрсетіңіз:

а) көкбауыр         б) бауыр          в) бүйрек             г)бұлшықет      д) сүйек тіні

9.Гем синтезіне қатысатын аминқышқылды ата:

а) аланин           б) валин           в) глицин        г) глутамат     д) аспартат

10.Антивирустық қорғаныштың спецификалық ақуызы:

а) интерферон        б) криоглобулин            в) гаптоглобин

г) церулоплазмин            д)тромбин

11.Гемоглобинге күшті тотықтырғыштардың әсер етуінен пайда болатын затты көрсет:

а) дезоксигемоглобин                         б) метгемоглобин

в)карбоксигемоглобин           г)оксигемоглобин      д)карбгемоглобин

12.Оттегіге қай заттар  тән:

а) НвF         б)НвА       в)НвС      г)НвР             НвА

13.Эритроциттердің гемолизі болмайтын процестерді көрсетіңіз:

а) трансмембраналық потенциалдың теңестірілуі

б)гликолиздің бір ферментінің ауытқуы

в) глюкозо-6-ф-дегидрогеназаның жетіспеуі не болмауы

г) K-Na АТФ-азаның белсенділігінің төмендеуі

д) пентоздық циклдағы ферменттердің активтілігі

14.Қан ағысындағы темір ионын тасмалдайтын ақуызды көрсетініз :

а)ферритин    б)гемосидерин          в) трансферрин

г)церулоплазмин                 д)феррохелатаза

1. ҚАН БИОХИМИЯСЫ 3 НҰСҚА Тромбоздардың алдын алуға қолданылатын дикумаролдың қызметі:

а) фибриноген синтезін азайтады; б) Са2+ иондарын байлайды;

в)К дәруменінің антагонисті болып , глутаматкарбоксилазаны ингибирлейді;

г) фибриногеннен фибриннің түзілу  жылдамдығын азайтады;

д) тромбиннің активтену процесін тежейді;

2. Урокиназамен реттелетін процесс:

а) фибрин→еритін пептидтер; б)фибриноген→фибрин;

в) плазминоген→плазмин; д)тромбин→антитромбин ІІІ тромбин

г)протромбин→ тромбин;

3. Азаюы гемолизге алып келетін фермент:

а) глутатионпероксидаза

б)глб-6-ф-дегидрогеназа

в)глюкокиназа

г)метгемоглобинредуктаза

д) глицеральдегидрогеназа

4. Құрамында глутатионы бар эритроциттің қорғаныштық жүйесі болып табылатын фермент:

а) супероксиддисматаза           б) глутатионпероксидаза

в)каталаза    г) метгемоглобинредуктаза   д)глутатионредуктаза

5. Қан ұюын тоқтатату үшін қолданылатын цитраттың қызметі:

а) фибриноген  санын азайтады;    б)тромбопластинді байлайды;

в)фибриннің түзілуін  тежейді;

г)Са2+ иондарын, қанды ұйытатын ферменттер кофакторын байлайп алады;

д) ұю факторы болып табылатын ферменттердің белсенділігін төмендетеді;

6. Темірді депонирлейтін ақуызды көрсетіңіз:

а) трансферин   б)гаптоглобин     в)феррохелатаза;

г)церулоплазмин;    д)ферритин;

7. Қанның сілтілік ортасын ұстауға қажет маңызды буферлік жүйені көрсетіңіз:

А) биокарбонатты;   Б)гемоглобинді;    В) фосфатты;

г) ақуызды;    д)ацетатты;

8. Фотодерматоздар қатысумен жүретін гемоглобин синтезінің бұзылуы:

а) гемоглобинопатия;     б)пеллагра;     в) порфирия;

г)гемолиттік анемия;       д)темірдефицитті анемия

9. Гем құрамына темір қай ақуыздың көмегімен кіреді:

а) ферритин;    б)гемосидерин;    в)гаптоглобин;

г)церулоплазмин;       д)феррохелатаза;

10. Тек патология (миелома, лейкоз, бауыр циррозы, лимфосарком және т.б.) жағдайында ғана пайда болатын ақуыз:

а) лизоцим;     б) гаптоглобин;    в) церулоплазмин;

г)криоглобулин;     д)трансферрин;

11. Көміртек (ІІ) тотығымен уланған кезде түзілетін гемоглобиннің туындысы:

а) дезоксигемоглобин;   б)карбгемоглобин;   в)оксигемаглобин;

г)метгемоглобин;    д)карбоксигемаглобин;

12. Ұлпалардан өкпеге СО₂-нің тасымалдануында қатыспайды:

а) КНСО₃   б)NаРСО₃   в)КарбНв    г) КарбоксиНв

13. Көміртек (ІІ) тотығының улық әсері неге негізделген:

а) Оттекке қарағанда Нв-мен берігірек байланысады;   б) а және в;

в) ұлпаларда оксиНв-ден  оттектің  босауын қиындатады;

г)байланысқан кезде гемнің құрылысын өзгертеді;   д) в және г;

14. Нәтижесінде эритроциттерде АТФ қоры жиналатын процесс:

а) Глюкозаның СО2 және Н2О-ге дейін тотығуы;

б)май қышқылдарының тотығуы;   в)анаэробты глюколиз;

г)аминқышқылдарының тотығуы;  д) пируваттың тотығуы;

ҚАН БИОХИМИЯСЫ                                             4 НҰСҚА

1. Нәтижесінде эритроциттерде АТФ қоры жиналатын процесс:

а) Глюкозаның СО₂ және Н₂О-ге дейін тотығуы;

б)май қышқылдарының тотығуы;  в)анаэробты глюколиз;

г)аминқышқылдарының тотығуы;  д) пируваттың тотығуы

2. Қан ағынындағы темір иондарын тасымалдайтын ақуыз:

а)  ферритин;  б) гемосидерин;  в)трансферрин;

г) церуплазмин;   д) феррохелетаза;

3. Миокарл инфаркті кезінде ненің қандағы активтілігі жоғарылайды:

а) аспартатаминотрасфераза;  б)глутаминаза;  в)фосфатаза;

г)глутаминсинтетаза;    д)аланинаминотрансфераза;

4.Гем синтезіне қатысатын ҮКҚЦ-ның    метаболиті:

а) ацетил-КоА    б)цитрат    в)фумарат   г) сукцинил-КоА   д)сукцинат;

5. Бактерицидті әсері бар қан ақуызы:

а) пропердин    б)гаптоглобин  в)альбумин   г)церуплазмин   д)трансферрин

6.Темір артық мөлшерде болғанда ұлпаларда гранулалары пайда болатын ақуыз:

а) ферритин;  б) гемосидерин;  в) церуплазмин;  г) трансферрин; д) гаптоглобин

7. Бактерицидті қасиеті бар қан ферменті, әсіресе нәрестелерде көп мөлшерде болады:

а)фосфотаза;  б)урокиназа;  в) лизоцим;  г)гистидаза; д)церулоплазмин;

8. Гемоглобинопатияға тән белгі:

а) гем синтезі бұзылған;  б) гемоглобин ыдырауы күшейтілген;

в) гемоглобин синтезінің жылдамдығы төмендетілген;

Г) гем құрылысы өзгерген;

Д) глобин тізбегінің біріншілік құрылымы бұзылған,

9. НАДН₂ энергиясы пайдаланылмайтын процесті көрсетіңіз:

а) мембрананың тұтастығын сақтау;

б) К,Na- АТФаза жұмысы;

в)оксигемоглобиннің түзілуі мен  оттек траеспорты;

г) метгемоглобиннің гемоглобинге тотықсыздануы;

д)трансмембраналық градиенттің сақталуы;

10. Дикумаролды тромбоздардың алдын алу үшін қолданады, себебі ол:

а) фибриногеннің синтезін тежейді;

б) тромбиннің активтенуін  тежейді;

в) К дәруменінің антагонисті болып , глутаматкарбоксилазаны ингибирлейді

г) фибриногеннен фибриннің түзілу  жылдамдығын азайтады;

д)Са2+ иондарын байлайды;

11. Тромботикалық жағдайда гетерополисахарид-антикоагулянт:

а)гиалурон қышқылы;

б) токоферол;

в) ретинол;

г) нафтохинон;

д)тиамин;

12. Қан ұюы процесінің бұзылуына келесі дәруменннің жетіспеушілігі алып келеді:

а)кальциферол;

б)токоферол;

в) ретинол;

г) нафтохинон;

д) тиамин;

13. Тромбтың тұрақталуы мен оның зақымдалған жерде қалуы неден тәуелді:

а) фибрин талшықтарының өзара байланысуы;

б) фибронигеннің фибринге айналуы;

в) фибрин және фибриноген арасында ковалентті байланыстардың түзілуі;

г) тромбин активациясы;

д) тромбоциттердің агрегациясы;

14. Гемоглобинге күшті тотықтырғыштар әсер еткенде түзіледі:

а)дезоксигемаглобин;

б) метгемаглобин;

в) карбоксигемаглобин;

г) оксигемаглобин;

д) карбгемаглобин;

ҚАН БИОХИМИЯСЫ                      НҰСҚА 5

1. Гем синтезіндегі порфобилиногеннің алдыңдағы қосылыс:

а) сукцинил КоА;  б) урипорфириноген   г) копропорфирин;

в) аминолевулиант;   д) глицин

2. Қабыну кезінде мөлшері тез артатын ақуыз:

а) глобулин;  б) церулоплазмин;  в) альбумин;

г) с-реактивті ақуыз;  д)у-глобулиндер

3. Темір депондирленетін мүше:

а)селезенка;   б)бауыр;  в)бүйрек;  г)бұлшықет;  д) сүйек ұлпасы

4. Гем синтезіне қатысатын аминқышқылы:

а) валин;  б) глицин;  в) цистеин; г) глутамат; д) аспартат;

5. Гем құрамына темір қандай ақуыздың көмегімен енгізіледі:

а) феррохелатаза;  б) гемосидерин;  в) гаптоглобин;

г) церуплазмин;  д) интерферон;

6. Антивирустік қорғаныштың спецификалық ақуызы:

а) лизоцим, б) криоглобулин;  в) гаптоглобин; г) церуплазмин;

д) интерферон

7. Тек патология (миелома, лейкоз, бауыр циррозы, лимфосарком және т.б.) жағдайында ғана пайда болатын ақуыз:

а) лизоцим;  б) гаптоглобин; в) церулоплазмин;

г)криоглобулин; д)трансферрин

8. Гемоглобинге күшті тотықтырғыштар әсер еткенде түзіледі:

а)дезоксигемаглобин;  б) метгемаглобин;  в) карбоксигемаглобин;

г) оксигемаглобин;   д) карбгемаглобин

9. Көміртек (ІІ) тотығымен уланған кезде түзілетін гемоглобиннің туындысы:

а) дезоксигемоглобин;  б)карбгемоглобин;  в)оксигемаглобин;

г)метгемоглобин;   д)карбоксигемаглобин;

10. Оттекпен ең берік байланыс түзетіндер:

а) Нв  F  б) Нв А  в) Нв С:  г) Нв А2:  д) Нв

11. Екіншілік қан кетулер келесі ауытқумен болады:

а) тромбин;  б) конвертин;  в)тромбопластин; г)трансглутаминаза;

д) акцелерин;

12. Урониказамен реттелетін процесс:

а) фебрин→ ерігіш пептидтер;

б) фибриногенМфибрин;

в)плазминогне→ плазмин;

г) протромбин→ тромбин;

д) тромбин→антитромбин;

13. Примахинмен емдеген кезде адамда қай ферменттің белсенділігінің төмендеуі гемолизге алып соғады:

а) глутатионпероксидаза;  б) глюкоза 6 фосфат-дегидрогеназа;

в) глюкокиназа;  г) а және б;  д) б және в;

14. Қанның сілтілік ортасын ұстауға қажет маңызды буферлік жүйені көрсетіңіз:

А) биокарбонатты; Б)гемоглобинді;  В) фосфатты;

г) ақуызды;   д)ацетатты;