ДӘРІСТІК КЕШЕН
Патологиялық физиология бойынша PF– 1 2211
Мамандығы 051301 «Жалпы медицина»
Тақырыбы: Өспелер -1.
Сағат саны: 1 с
Курс – 2
Семестр – 4
1.Тақырыбы: Өспелер -1
2.Мақсаты: Студенттерді өспелік өсудің этиологиясымен, даму жолдарының, тетіктерімен таныстыру.
3.Дәріс тезистері:
- Өспе – жасушалық элементтердің пісіп-жетілуінсіз шексіз өсіп-өнуімен сипатталатын біртектес дерттік үрдіс. Ол зақымдалған ағзалардың жалпы құрылымы мен және қызметтерімен байланысты емес, тіндердің реттеуге келмейтін, шексіз өсуімен сипатталады. Өспелік өсу – жергілікті, автономды, реттеуге келмейтін тіндік өсу. Қатерлі өзгерген жасушалар өздерінің қасиеттерін сақтайды да ұрпақтарға береді.
- Канцерогенез (онкогенез) – реттеуші ықпалдардың бұзылуымен және шексіз өспелік өсуімен байланысты жағдай. Онкогенездің маңызды ықпалдарына жатады: 1) химиялық канцерогендер (шамамен обырдың 80-90 %); 2) физикалық; 3) онкогендік вирустар. Өспелік өсудің жалпы патогенезінде бірнеше сатыларды ажыратады:
- Инициация – қалыпты жасушаның өспелік жасушаға айналуы (трансформациясы). Инициацияның мәні: жасушалар көбеюін реттейтін бір геннің түрлі канцерогендердің әсерінен мутациясы (онкогендердің белсенуі, яғни протоонкогеннің онкогенге айналуы; ген-супрессорлардың бейтарапталуы, апоптозды реттейтін гендердің зақымдалуы, репарация гендерінің зақымдалуы).
Протоонкогендер – пролиферацияны ынталандыратын гендер. Протоонкогендердің онкогендерге айналу механизмі: протоонкогеннің нүктелік мутациясы, протоонкогендердің транслокациясы, протоонкогеннің амплификациясы – әдетте белсенділігі айқын емес протоонкогендердің санының өсуі, промотордың, яғни жанында орналасқан бөлігінің енуі (қосылуы).
- Промоция (белсену) өспелік жасушалардың көбеюімен байланысты.
- Өспелік прогрессия – өспенің өсуі барысында өспенің сапалық өзгерістері малигнизацияға қарай бағытталады, өспелік жасушалардың метастазалануы байқалады. Метастазалану – өспенің бөлек жасушаларының басқа ағзаларға тасымалдануы және онда гистологиялық құрылысы дәл сондай екіншілікті өспелік түйіндердің дамуы. Өспелік жасушалардың метастазалану жолдары: лимфогендік, гематогендік, гематолимфогендік, «қуыстық», имплантациялық.
Метастазаланудың лимфогендік және гематогендік жолдардың сатылары: 1. Инвазия сатысы – қан немесе лимфа тамырларының кемерінен солардың қуысына өспелік жасушалардың өтуі. 2. Жасушалық эмболия сатысы – өспелік жасушалардың тамырлар бойымен тасымалдануы және жасушалық эмболдардың пайда болуы. 3. Өспелік жасушалардың қалыпты тінге енуі сатысы, олардың көбеюі және жаңа өспелік түйіндердің пайда болуы.
6.Қорытынды сұрақтары (кері байланыс):
- Өспелереге тән алғашқы, түбегейлі белгіні атаңыз.
- Онкогендер дегеніміз не?
- Онкоақуыздар қандай қызметтерді атқарады?
- Өспенің өсуі барысында өспенің қатерлілігінің күшеюі қалай аталады?
