Химиотерапия және антибиотиктер

Жоспар

1. Химиотерапия және антибиотиктер туралы түсінік
2. Антибиотиктердің жіктелуі
3. Антибиотиктерді алу тәсілдері
4. Антибиотиктердің әсер ету спектрі және механизмі
5. Антибиотиктердің кері әсерлері
6. Ұтымды антибиотикотерапиянын принцитері

Химиотерапия және антибиотиктер туралы түсінік

Химиотерапия – бұл химиялық заттар көмегімен арнайы антимикробты, антипаразитарлы емдеу. Бұл заттар маңызды қасиегкрп ие – макроорганизм жағдайында ауру туғызатын микроорганизмдерге карсы таңдаулы әсер көрсетеді.

Антибиотиктер    (грек    сөзі    anti    bios    –    өмірге    қарсы) микроорганизмдермен, жануар жасушаларымен, өсімдіктермен түзілетіи химиотерапиялық  заттар,   сонымен  қатар  олардың  туындылары   мен синтетикалық өнімдер, олар микроорганизмдердің өсуін тоқтатады және жоюға арнайы кабілетгі, сондай-ақ қатерлі ісіктің дамуын басады.

Химиотерапияның негізін салушы неміс химигі, Нобель сыйлығының лауреаты П.Эрлих, ол құрамында мырышы бар химиялық заттардың спирохета мен трипаносомаларға жою әсерін дәлелдеді және 1910 жылы бірінші химиотерапиялық препарат – сальварсанды (бұл макроорганизмге қауіпсіз, бірақ қоздырғышты жоятын мырыш косылысы) алды.

1935 жылы басқа неміс химигі Г.Домагк анилинді бояғыш заттардың ішінен – пронтозил немесе қызыл стрептоцидті анықтады, бұл экспериментальды жануарларды стрептококты инфекциядан корғайды, бірақ организмнен тыс бұл бактерияларға әсер етпейді. Осы ашуы үшін Г.Домагк Нобель сыйлығын алды. Кейінірек анықталғандай, ағзада сулъфаниламидті түзумен пронтозил ыдырайды, ол in vivo және in vitro жағдайында антибактериалды белсенділікке ие.

Сульфаниламидтердің микроорганизмдерге әсер ету механизмін Р.Вудс ашты, ол сульфаниламидтердің бактериялардың тіршілігіне қажетті фолий қышқылынын биосинтезіне қатысатын парааминобензой қышқылының (ПАБҚ) құрылымды аналогы болатынын анықтады. Бактериялар сульфаниламидті ПАБҚ орнына пайдалана отырып жойылады.

Бірінші табиғи антибиотикті 1929 жылы ағылшын бактериологы А.Флеминт ашты. Бактериалды дақылдың өсуіне кедергі келтіретін Penicillium notatum зең саңырауқұлағын зерттеу барысында бактериялардың есуін тоқтататын затты анықтап оны пенициллин деп атады. 1940 жылы Г.Флори мен Э.Чейн тазартылған пенициллинді алды. 1945 жылы А.Флеминг, Г.Флори мен Э.Чейн Нобель сыйлығының лауреатары болды.

Қазіргі уақытта әртүрлі микроорганизмдер туғызатын ауруларды емдеу үшін қолданылатын химиотерапиялық препараттардың орасан зор саны бар.

Антибиотиктердің жіктелуі

П.Эрлих ашқан уақьптан бергі кезеңде 10000 астам әртүрлі антибиотиктер алынды, сондықтан осы препараттарды жүйелеу маңызды мәселе болып табылады. Қазіргі уақытта антибиотиктердің әртүрлі жіктелуі бар, бірак олардың ешқайсысы да жалпы қабылданбаған.

Антибиотиктердің басты жіктелуінің негізінде олардың химиялық құрылысы жатыр (кесте)

Кесте .

Химиялық құрылымына байланысты табиғи антибиотиктердің жіктелуі

Синтетикалық антибиотиктердің маңызды класына хинолондар мен фторхинолондар (мысалы, ципрофлоксацин), сульфаниламидтер (сульфадиметоксин), имидазолдар (меронидазол), нитрофурандар (фурадонин, фурагин) жатады.

Антибиотиктердің коп бөлігінін шығу тегі табиғи және олардың негізгі продуценттері микробтар. Микроорганизмдер езінің табиғи өмір сүру ортасында бола отырып – әсіресе топырақта өзіне тән тіршілігі үшін күресу заты ретінде антибиотиктерді түзеді.

Алу көзіне байланысты антибиотиктерді алты топқа бөледі:

• саңырауқұлақтардан, мысалы         Penicillium         туыстығынан (пенициллиндер, гризеофульвин), Cephalosporium туыстығынан (цефалоспориндер) т.б. алынатын антибиотиктер;
• актиномицеттерден алынған антибиотиктер; бұл топ барлық антибиотиктердің 80 % кұрайды. Актиномицеттердің ішінде Streptomyces туыстығының өкілі негізгі маңызға ие, бул стрептомициннің, эритромициннің, левомицетиннің, нистатиннің және басқа   да   көптеген    антибиотиктердің   продуценті   болып

табылады;

• продуценттері бактериялардың өзі болып табылатын антибиотиктер. Көбіне осы   мақсатта   Bacillus   және   Pseudomonas  туыстығынын өкілдерін қолданады. Мысалы бұған полимиксиндер жатады;
• бацитрацин;
• жануар текті антибиотиктер; балық майынан эктерицид алынады;
• есімдік текті антибиотиктер. Бұларға фитонцидтер жатады, оларды пияз, сарымсақ т.б. өсімдікгер бөледі. Таза түрінде олар алынбайды, өйткені өте тұрақсыз қосылыстар болып табылады. Антимикробты әсерге көптеген өсімдіктер ие, мысалы түймедақ, кырмызы гүл т.б.
• синтетикалық антибиотиктер. 

Антибиотиктерді алу тәсілдері

Антибиотиктерді алудың үш тәсілі бар.

Биологиялың синтез. Осы тәсілмен антибиотиктерді алу үшін микроорганизмдердің жоғары өнімді штамдары мен оларды өсіретін арнайы қоректік орталар қолданылады. Биологиялық синтез көмегімен

мысалы пенициллин алынады.

Химиялық    синтез.    Кейбір    табиғи    антибиотиктердің    құрылымын зерттеуден кейін оларды химиялық синтез жолымен алуға мүмкіншілік туды. Осы тәсілмен алынған бірінші препарат левомицетин. Бұдан басқа, осы тәсіл көмегімен барлык, синтетикалық антибиотиктер жасалынды.

Аралас  тәсіл.  Бұл тәсіл жоғарыдағы екі тәсілдің бірігуінен тұрады: биологиялық синтез көмегімен антибиотикті ала отырып негізін бөліп алады және оған химиялык жолмен әртүрлі радикалдарды қосады. Осы тәсілмен алынған антибиотикгер жартылай синтетикалык деп аталады. Мысалы, жартылай пенициллиндерге оксациллин, азлоциллин жатады. Жартылай синтетикалық цефалоспориндер, тетрациклиндер т.б. кеңінен қолданылады. Жартылай синтетикалық антибиотикгердің артықшылығы табиғи   антибиотиктерге   тұрақты   микроорганизмдердің   сезімталдығы болып   табылады.   Сонымен   қатар,   бұл   антибиотиктерді   өндірудің анағұрлым  үнемді,  пайдалы  тәсілі:   алу  бағасы  өте  жоғары  табиғи антибиотиктің біреуінен әртүрлі қасиеті бар 100 -ден астам жартылай синтетикалық препараттарды алуға болады.

Антибиотиктердің әсер ету спектрі және механизмі

 Әсер ету спектріне, микроорганизмдерге    көрсету әсеріне байланысты антибиотиктерді   бес   топқа   бөледі.   Сонымен   қатар,   продуцештері актиномицеттер болып табылатын ісікке қарсы антибиотиктер бар. Әрбір осы топ екі топ астына бөлінеді: кең және тар спектрлі антибиотикгер.

Антибактериалды антибиотиктер препараттардың өте көптеген топтарын құрастырады. Олардың құрамында бактериялардың барлық үш бөлімінің өкілдеріне әсер ететін кең спектрлі антибиотикгер басым. Кең спектрлі антибиотикгерге аминогликозидтер, тетрациклиндер т.б. жатады. Tap спектрлі антибиотиктер бакгериялардың аздаған тобына тиімді, мысалы,    полимиксиндер    грациликуттерге,    ванкомицин    грам    он, бактерияларға әсер етеді.

Жекелеген топтарға туберкулезге қарсы, алапеске қарсы, мерезге қарсы препараттарды жатқызады.

Саңырауқұлақтарга қарсы антибиотиктер препараттарының саны анағұрлым аз. Кең спектрлі әсерге мысалы, амфотерицин В ие, ол кандидозға, бластомикозға, аспергиллезға тиімді; соған қарамастан Candida туыстығына жататын санырауқүлақтарға әсер ететін нистатин тар спектрлі антибиотик болып табылады.

Антипротозойлы және антивирусты антибиотиктерге препараттардың аз ғана саны жатады.

Ісікке қарсы антибиотиктер цитотоксикалық әсері бар препараттармен өкілденген. Олардың кепшілігі көптеген ісік түрлерінде қолданылады, мысалы митомицин С.

Кесте . Химиотерапиялық препараттар

Антибиотиктердщ антибактериалды әсері бактерицидті, яғни бактерияларды жоятын (мысалы, пенициллиндер, цефалоспориндер) және бактериостатикалық – бактериялардың өсуі мен дамуын тоқтататын (тетрациклиндер, левомицетин) болуы мүмкін. Бактериостатикалық антибиотиктердің мөлшерін көбейткенде олар бактерияларды жоя алады. Осыған ұқсас әсерді саңырауқұлаққа карсы антибиотиктер көрсетеді: фунгицидті және фунгиостатикалық.

Әдетте     ауыр     ауруларда     бактерицидті     және     фунгицидті

антибиотиктерді тағайындайды.

Микроорганизмдерге   антибиотиктердің   әсері   олардың   микроб

жасушасында өтетін әртүрлі биохимиялық реакцияларды басу қабілетіне

байланысты. Әсер ету механизміне байланысьы антибиотиктер бес топқа

бөлінеді:

• жасуша қабырғасының синтезін бұзатын антибиотиктер. Бұл топқа мысалы, бета-лактамдар жатады. Осы тоіггағы препараттар ең жоғарғы талғамды әсермен сипатгалады: олар бактерияларды өлтіреді және макроорганизмнің жасушасына әсер етпейді, өйткені макроорганизмде бактерияның жасуша қабырғасывдағы басты элемент-пептвдогликаны жоқ. Осыған байланысты бета-лактамды антибиотиктердің макроорганизм үшін улылығы төмен.
• жасуша мембранасының синтезі мен молекулярлы ұйымдастыруын бузатын антибиотиктер. Мысалы полимиксиндер, полиендер;
• ақуыздың түзілуін бузатын антибиотиктер; бұл препараттардың ең көп топтары. Бұл топтьщ өкілдері аминогликозидтер, тетрациклиндер, макролидтер, левомицетин, олар ақуыз түзілуін әртүрлі деңгейде

бұзады;

• нуклеин қышқылдарының тузілу ингибиторлары – антибиотиктер. Мысалы, ДНҚ  түзілуін  хинолондар,   РНҚ  түзілуін   рифампицин

бұзады;

• пурин мен   аминцыищылдар   тузілуін   басатын   антибиотиктер.

Мысалы, сульфаниламидтер.

Антибиотиктердің кері әсерлері

Алынған мыңдаған препаратгардың ішінде клиникалык. тәжірибеде тек 150-200 препарат ғана қолданылады. Бұл келесі себептермен түсіндіріледі: антибиотиктер жоғары тиімді антимикробты заттар бола отырып макроорганизмге көрнекгі теріс әсер көрсетеді, сондықтан науқас еміне қолдануға болмайды. Тіпті қолданылатын антибиотиктердің езі басқа дәрілік препаратгар сияқты организмге кері әсер етеді.

Антибиотикотерапияның асқынуларының бірнеше тобын бөледі.

Токсикалық реакция. Антибиотикгердің токсикалық әсері препараттың қасиетіне, оның мөлшеріне, енгізу тәсіліне, науқастың жағдайына  байланысты.   Осы  топтағы  асқынулардың  ішінде  бірінші орында бауырдың асқынуы тұр. Мұндай әсерге тетрациклиндер ие. Екінші орынды нефротоксикалық әсері бар антибиотиктер алады, мысалы аминогликозидтер: бауыр мен бүйректің зақымдануы олардың залалсыздандыру және бөлу кызметімен байланысты. Аминогликозидтер есту жүйкесін қайтымсыз закымдауы мүмкін. Левомицетин кан түзу мүшелерін зақымдайды және эмбриотоксикалық әсерге ие. Цефалоспориндердің III ұрпағы К витаминнің түзілуін бұзып, нәтижесінде қан кету мүмкін. Қолданылатын антибиотиктердің ішінде токсигенділігі аз пеницилливдер, дегенмен оларды ұзақ қолданғанда ОЖЖ (орталық жүйке жүйесі) зақымдауы мүмкін.

Антибиотиктердін токсикалык әсерінің алдын алу үшін әрбір науқасқа зиянсыз препараттарды тандау (мысалы, бүйрегі ауыратын наукасқа нефротоксикальщ антибиотиктерді тағайындамау қажет) және антибиотик токсинді болып келетін мүшелер жағдайын түрақты түрде бақылау қажет.

Дисбактериоздар (дисбиоздар). Аурудын қоздырғыштарын жою үшін   кодданылатын   кең   спектрлі   антибиотиктерді   пайдаланғанда, сонымен қатар осы антибиотиктерге сезімтал қалыпты микрофлораның кейбір өкілдері жойылады. Антибиотикке түрақты микроорганизмдерге орын   босайды,   сондықтан   олар   жылдам   көбейеді   және   табиғаты бактериалды, саңыраукүлақтық екіншілікті эндогенді инфекцияның себебі болуы    мүмкін.     Мысалы,     стафилококты    пневмония    науқасында антибиотикотерапия нәтижесінде Е.соіі тудырған цистит пайда болуы мүмкін. Дисбиоздын белгісі кандидомикоз да болып келеді. Қалыпты микрофлораның      антибиотиктермен       басылуы       оның       патогенді микроорганизмдерге қатысты антагонистік қасиетін бұзады және әртүрлі аурулардың   дамуына   себеп   болады.   Мысалы,   Е.соіі   -ді   басатын антибиотиктерді колдану ағзаның дизентерияға, тырысқаққа және т.б. ішек инфекцияларына сезімталдығын жоғарылатады.

Дисбиоздың дамуының алдын алу мүмкін емес, бірақ олардың оссрін минимумға дейін жеткізуге болады. Біріншіден, мүмкіндігінше тар еиектрлі антибиотиктерді қолдану қажет; екіншіден, антибактериалды антибиотиктермен бірге саңыраукұлақтарға қарсы препаратгарды тағайындау қажет; .үшіншіден, қалыпты микрофлораны қалпына келтіру үшін эубиотиктерді (пробиотиктер) қолдану қажет.

Иммуниттетке әсері. Антибиотиктерді қолдану аллергиялық реакцияларды тудыруы мүмкін, олардың пайда болуы препараттың қасиетіне (ең күшті аллергендерге жататын пенициллиндер мен цефалоспориндер), егу тәсіліне және науқастың жеке сезімталдығына байланысты. Аллергиялық реакциялар 10 % жағдайда байкалады. Бертпе, қышыма, есекжем т.б. пайда болуы мүмкін. Сирек анафилактикалық шок сияқты ауыр асқынулар пайда болуы мүмкін. Осы реакциялардыя алдын алу үшін антибиотиктерді науқастың жеке сезімтаддығын есепке ала отырып тағайындаған жөн және антибиотикті еккеннен кейін осы науқасты міндетті түрде бақылау орынды. Аллергиялық реакциялар пайда болса антибиотиктерді қолданбау кажет.

Иммунды депрессиялық әсер. Мысалы, левомицетин антиденелердің түзілуін басады, тетрациклин фагоцитозды тежейді. Соңғы жылдары мүшелер мен тіндердің алмастыру операцияларында олардың қабылдамаушылықтарына кедергі келтіру мақсатында циклоспоринді кеңінен қолданады. Бұл препарат саңыраукұлақтарға қарсы антибиотик ретінде алынған, бірақ оның Т-жүйеге иммунды деспрессиялық әсері антимикробты қасиетінен анағүрлым жоғары. Көптеген антибиотиктер иммунды жүйенің әртүрлі қатарына кері әсерін көрсетеді, сондықтан оларды ете байкап тағайындау қажет.

Антибиотиктердің иммунды жүйеге тікелей әсерінен басқа иммунитет түзілуінде микроорганизмдердің антигендік әсерінін жеткіліксіздігінің себебі болуы мүмкін: антибиотиктерді қолдану нәтижесінде микроорганизмдер өзінің антигендік қызметін орындауға үлгерместен жойылып отырады. Сондықтан толык иммунитет қалыптаспайды, бұл аурудың созылмалы түріне өтуіне, реинфекция мен рецидивтердің пайда болуына әкеледі. Осындай әсерлер скарлатина (жәншау), іш сүзегі және т.б. ауруларда байқалады.

Осы асқынудың алдын алу үшін иммундық антибиотикотерапияны қолдануға болады (антибиотик пен сәйкес вакцинаны бірге қолдану). Антибиотиктің әсері нәтижесінде ауру қоздырғыштары жойылады, ал вакцинаның әсерінен иммунитет пайда болады.

Антибиотиктердің микроорганизмдерге әсері. Антибиотиктердің макроорганизмге колайсыз кері әсерінен басқа, адам үшін қажетсіз микроорганизмдердін өздерінің өзгерістерін тудыруы мүмкін.

Біріншіден, микроорганизмдердің морфологиялық, биохимиялық және басқа да қасиетгері езгеруі мүмкін. Мысалы, антибиотикотерапияның нәтижесінде бактериялардың L-пішіні пайда болады. Өзгерген қасиеттері бар микроорганизмдерді анықтау қиын, сондықтан олар анықталған науқастың диагнозын қою күрделі.

Екіншіден,   антибиотиктермен  емдеу   барысында  бактерияларда экүре пайда болган антибиотикке тұрақтылық (резистенттілік) пайда болады.  Туа пайда болған немесе түрлік түрақтылық бактерияларға туғаннан тән және түрдің таксономиялық қасиетімен камтамасыз етіледі. Мысалы, пенициллин микоплазмаларға әсер етпейді, өйткені оларда осы антибиотиктің  нысаны  –  пептидогликан   жоқ.   Басқаларға  қарағанда микроорганизмдер     популяциясында     аса     жоғары     антибиотикгер концентрациясына тұрақты даралар пайда болса, онда жүре пайда болған түрақтылық қалыптасады. Кейбір жағдайларда бактериялардың арасында антибиотикгерге тәуелді формалар түзіледі.

Антибиотиктерге тұрақты бактериялар осы антибиотикті колдануға байланыссыз пайда болады; әлі де жасалынбаған препараттарға антибиотикке тұрақты даралардьщ болуы мүмкін. Жаңа антибиотиктерді қолдану антибиотикке сезімталды микробтардың жойылуына және антибиотикке тұрақты бактериялардың таралуына әкеледі, себебі антибиотик сұрыаушы фактор ролін атқарады. Әдетге, жаңа препаратты жасау мен колданылуынан кейінгі 1-3 жылда оған тұрақты бакгериялар пайда болады, ал  10-20 жылда толық тұрақтылық түзіледі. Тұрақты формалар пайда болмаған бір де бір антибиотик жоқ.

Жүре пайда болған тұрақтылық мәселесін екі жақтан қарастыруға болады: генетикалық және биохимиялық.

Жүре пайда болган түрақтылықтың генетикалық аспектері. Антибиотикке тұрактылықтың пайда болуы мутация нәтижесінде түзілген бактериалды хромосомадағы өзгерістермен байланысты. Тұрактылықтың мұндай түрі хромосомалык тұрақтылық деп аталады. Әдетте, мутация нәтижесінде бактерияларда бір антибиотикке тұрақтылық пайда болады. Хромосомалық тұрақтылықтың берілуі барлық генетикалық алмасу түрінде жүруі мүмкін.

Бұдан басқа хромосомадан тыс түрақтылықтың түзілуі айтарлықтай жиі байқалады. Хромосомадан тыс түрақтылық R -плазмиданың болуымен байланысты – бұл көптеген дәрілік тұрақтылық факгоры. R-плазмида бірнеше антибиотиктер тұрақтылығына жауапты бірнеше гендерді тасымалдайды. Бактериалды жасушада бірнеше әртүрлі R-плазмида болуы мүмкін, бұл полирезистентті штамдардың пайда болуына себеп болады. R-плазмидалар бактериялардан бактерияларға конъюгация мен трансдукция көмегімен тасымалданады, және хромосомадан тыс түрақтылықтын тұр аралық алмасуы да мүмкін. Хромосомадан тыс тұрақтылықтың пайда болуына транспозондар белгілі бір үлес қосады.

Антибиотктердің микробты жасушаға бактерицидті және бактериостатикалык әсерінің үш шарты бар:

• антибиотиктің жасушаға енуі қажет;
• антибиотик нысанмен, яғни бактерияның тіршілігінде маңызды қызмет атқаратын қүрылыммен өзара карым-қатынасқа түсуі қажет (мысалы, бактериалды рибосома, ДНҚ т.б.) және осы қызметті басуы қажет.
• антибиотик соған қарамастан өзінің кұрылымын сақтауы қажет.

Егер осы шарттардың біреуі орындалмаса, бактерияларда тұрақтылық пайда болады.

Генетикалық ақпарат тасымалы кезінде жасуша әртүрлі ферменттердің түзілуіне жауапты гендерге ие болады, нәтижесінде жасушада кәдімгі биохимиялық реакциялардың өзгерістері жүреді және антибиотиктердін әсеріне қажетті жағдайлар бұзылады.

Жүре пайда болеан түрақтылықтың биохимиялық механизмдері. Біріншіден антибиотиктер үшін жасуша мембранасының өткізгіштігі өзгереді, мысалы тетрациклинге тұрақты бактериялардың пайда болуы кезінде байқалады. Екіншіден, нысандарда өзгерістер жүреді. Стрептомицинге тұрақтылық рибосомальды ақуыздың өзгерістері нәтижесінде пайда болады, бүған әдетте стрептомицин қосылады. Осы екі жағдайдағы тұрақтылықтың түзілуі бактериалды хромосомада орналасқан маркердің (белгі) тасымалымен байланысты.

Дегенмен, автибиотикке тұрақтылықтың негізгі биохимиялық механизмі – антибиотиктің белсенді түрін белсенді емес түріне айналдыратын ферментгердің пайда болуымен байланысты. Олардың әсері нәтижесінде стрептомициннің фосфорилденуі, левомицетиннін ацетилденуі жүреді. Бірақ, түрақтылықтың пайда болу процесінде ең маңызды ролді пептидаза атқарады, бұл ферментер антибиотиктердің гидролизін тудырады. Оларға мысалы, бета-лактамды сақинаны бүзатын бета-лактамазалар жатады. Стафилококтардың 98 % бета-лактамазаның бір түрі – пенициллиназаны түзеді, сондықтан олар пенициллинге тұрақтылыққа ие. Бұл ферменттердің пайда болуы R-плазмидалар мен транспозондармен байланысты.

Антибиотикке тұрақтылық, әсіресе R-плазмидалық мәселелер ете маңызды. Оның шешімі болашақта антибиотиктерді қолдану мүмкіндігін анықтайды.

Ангибиотикке тұрақтылыктың дамуының алдын алу мүмкін емес, бірақ осы мәселені асқындырмау үшін бірнеше ережелерді үстану қажет: антибиотиктерді тек көрсеткіштері бойынша қолдану; оларды алдын алу мақсатында байқап қолдану; антибиотикотерапияның 10-15 күнінен кейін микроорганизмдерде антибиотиктердің бір тобына қиылысты тұрақтылықтың түзілетінін ескере отырып бұл антибиотиктерді басқа топ антибиотиктеріне ауыстыру қажет; мүмкіндігінше тар спектрлі антибиотиктерді қолдану қажет; белгілі бір уақыттан кейін антибиотиктерді бөлімшеде, ауруханада ғана емес, аймақта да ауыстырып отыру қажет; антибиотиктерді ветеринарияда шектеулі түрде қолдану.

Егер бактериялар бета-лактамазаны өнімдесе оның әсерін бета-лакгамаза ингибиторларын (сульбактам, тазобактам, клавулан қышкылы) қолдана отырып жоюға болады.

Антибиотиктердің тағы бір кері әсері басқа дәрілік препараттардың белсенділігін төмендету (инактивациялау) болып табылады. Мысалы, эритромицин көптеген дәрілер бүзатын бауыр ферментгерінің түзілуін күшейтеді.

Ұтымды антибиотикотерапиянын принциптері

Микробиологиялық принцип. Антибиотиктерді тек керсеткіштері бойынша ғана қолданған дұрыс. Оларды таңдау үшін емдеуді тағайындауға дейін науқастан зерттеу үшін материал алу қажет, қоздырғыштың   таза   дақылын   бөліп   алып   оның   антибиотиктерге сезімталдығын анықтайды.

Антибиотиктерге сезімталдықты, немесе антибиотикограмманы сұйылту және диффузия (қағазды диск әдісі) әдісімен анықтайды. Сүйылту әдісінің сезімталдығы жоғары: оның көмегімен осы микроорганизмге қатысты қандай антибиотик тиімдігі екендігі және оның қажетті   мөлшері   –   минимальды   басушы   концентрациясы   (МБК) анықталады.

Фармакологиялық принцип. Антибиотиктерді тағайындау кезінде препаратгардың дұрыс мөлшерін, дәршік заттарды енгізу арсындағы интервалдарды, антибиотикотерапияның ұзақтығын, енгізу әдісін анықтау қажет. Препараттың фармакокинетикасы мен басқа әртүрлі дәрілік заттармен бірігу мүмкішиілігін білу маңызды.

Ереже бойынша, жұқпалы ауруларды емдеу бір антибиотиктің (моноантибиотикотерапия) көмегімен жүзеге асырылады. ¥зақ ағымды аурулар кезінде антибиотикке түрактылықтың алдын алу үшін бірлескен антибиотикотерапия қолданылады.

Клиникалық принцип. Антибиотиктерді тағайындау кезінде науқастың жалпы жағдайы, жасы, жынысы, иммунды жүйенің жағдайы, қосымша аурулары, жүктіліктің болуы ескерілу қажет.

Эпидемиологиялық принцип. Антибиотиктерді таңдау барысында науқасты қоршаған ортадағы (бөлімше, аурухана, географиялық аймак) микроорганизмдердің қандай антибиотиктерге тұрақты екендігін білу қажет. Белгілі антибиотикке тұрақтылықтың таралуы тұракты болып қалмайды, ол антибиотиктің қаншалыкты кең қолданылуына байланысты өзгеріп отырады.

Фармацевтшалъщ принцип. Препараттың шығарылу мерзімі мен сақтау жағдайын ескеру кажет, себебі ұзақ және дұрыс сақталмаған жағдайда деградацияның (ыдырау) токсикалық өнімдері пайда болады.