Тарау: Жүйке жүйесі
1.Тақырыбы: Мидың бағана құрылысының физиологиясы. Жұлынды зерттеу әдістері.
- Мақсаты: Сау адамдағы жұлынның жұмысы туралы, бас миының қызметінің негізгі заңдылықтары туралы студенттің білімін қалыптастыру, олардың негіздерін түсіну үшін реттелу механизмін және жүйке жүйесінің қызметтік бұзылуларын компенсациялау жолдары.
- Оқыту мақсаты: жұлын қызметін зерттейтін физиологиялық үрдістерді түсінуді үйрету, жүйке жүйесінің қызметінің жастық ерекшеліктерін түсіндіру, жұлынмен басқарылатын және клиникалық маңызға ие жұлын рефлекстерін зерттеу дағдыларын қалыптастыру.
- Оқу тапсырмалары: Бас миының қызметін реттейтін физиологиялық үрдістерді түсіндіру, орталық қызметін зерттеу:электроэнцофалография,реоэнцофалография, ми мен мишықтың құрылысыныың бұзылу симптомдарын клиникалық зерттеу.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Адамның ОЖЖ қызметін зерттеудің негізгі әдістері. Электроэнцефалография. Реоэнцефалография.
- Үлкен ми қыртысының қызметтік түзілуі.
- Сопақша ми және варолиев көпірі.
- Орталық ми. Статистикалық және статакинетикалық рефлекстері.
- Торлы қабаттың өрлеуге және төмендеуге әсері.
- Мишық.
- Аралық ми.
- Қыртысасты орталық.
- Спинной мозг.
- Важнейшие спинальные рефлексы, имеющие клиническое значение.
- Рефлекторая и проводниковая функции спинного мозга.
- Продолговатый мозг и варолиев мост.
- Средний мозг. Статические и статокинетические рефлексы.
- Восходящие и нисходящие влияния ретикулярной формации.
- Мозжечок.
- Промежуточный мозг.
- Подкорковые центры.
Сабақ беру және оқыту әдістері: Тәжірбиелік жұиыстың орындалуы Электроэнцефалография. Реоэнцефалография.
Тыныс алу жүйесі бойынша тесттік жаттығулар және жағдайлық есетерді шешу. Шағын топпен жұмыс істеу (ЭЭГжәне РЭГ анализі) шағын топтағы нәтижелерді талқылау, хаттамалау.
Тәжірибелік жұмыс: № 1.
БАС МИЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭЛЕКТРОЭНЦЕФАЛОГРАФИЯСЫНЫҢ
НӘТИЖЕСІ. «НЕЙРОКОМ» ҚҰРАЛЫМЕН ЖҰМЫС.
Жұмыс мақсаты: Бас миының электроэнцефалографиялық анализ әдісін меңгеру.
Электроэнцофалография (ЭЭГ) – бас ми зерттеу әдісі, оныңэлектр потенциалдарының қосындысын тіркеуге негізделген клиникалық зерттеулерде ЭЭГ электродтарының көмегімен жүреді, адамныңбасына қойылғанжәне кейбір экстракраниальды нүктелерінде .
Мысал: І-жиілікөлшемі, ІІ-ЭЭГ-да амплитуда өлшемі.
1 сурет. Электродтар қойылған халықаралық схема 10-20 әріптік индекстер білдіреді. Р- кіргізу, С-орталық енгізу, Ғ – маңдайлық енгізу, Т-самайлық енгізу, Та – алдыңғы самайлық енгізу, Тр-артқы самайлық енгізу, d-мидың оң жақ жарты шары, s-солжақ жарты шар. ЭЭГ енгізу мониполярлыболуы мүмкін, ол кезде белсенді электрод анықталған ми бөлігінде болады, ал белсенсіз (референтті) -құлақтың ұшында, иекте, мұрында. Биполярлы енгізудеэлектродтар арасындағы потенциалодардың әр түрлі болып өзгеруі тіркеледі. Мида орналасқан ЭЭГ келесі ритмдерін қарастырады. .
ЭЭГ-нің негізгі сипаттамасы жиілік және амплитуда болып табылады. 1 секундтағы жиілік толқындардың санымен анықталады және герцте көрсетіледі (Гц). Амплитудада осыдан ілгері болған толқын мен келесі толқынға дейін қарсы орналасқан фазада өлшенеді және мкВ өлшенеді. Санақ үшін калибровты сигнал қолданылады.
Пример: I – измерение частоты; II – измерение амплитуды на ЭЭГ.
Әдістеме: 1. Биполярлы жазу әдісіне шлемнің көмегімен маңдай және желкеге енгізу үшін электродтар құру.
- Құралдың калибровкасын жүргізу.
- Көзді ашық жәнежабық күйде ЭЭГ тіркелімінжүргізу.
Жұмыстың нәтижелері мен қорытындыларды көрнекілеу
- Көздің ашық және жабық күйінде ЭЭГ енгізуі, жүйке мен маңдайдың альфа-ритмінің жиілігі және амплитудасын анықтау. Альфа-ритм жиілігін анықтауды тіркеу кезіндегі ЭЭГ бірсекундтық кесіндімен анықтайды.Герцтің орта мөлшерлі түрімен көрсетеді. Альфа-толқынның максимальді амплитудасынөлшейді және калибровкаға келтіреді..
№2 тәжірибелік жұмыс.
РЕОЭНЦЕФАЛОГРАФИЯ. РЕОГРАФ АППАРЫТЫНДАҒЫ БІЗДІҢ ЖҰМЫС.
(по аналогии с реовазографией, только заменить термин и способ наложения электродов- Судаков стр. 261)
Бақылау.
Жағдайлық есептерді шешу:
Жағдайлық есеп
Мишықтың оң жақ жарты шары зақымдалған. Бұл науқастың қандайбұзылулары бақыланады.
Жағдайлық есеп
Дәрігердің нұсқауы бойынша көрсеткіш саусақпен мұрын ұшын көрсету сынағында адам тура түспейді, мидың қай бөлімі зақымдалуы мумкін? Қандай клиникалық әдістермен мидың зақымдалған бөлігін табуға болады?
Жағдайлық есеп
Сегізждастағы қыздың жүрісіндетеңселіс байқалады, өзгерістер, саусақ-мұрындық сынақта сынауда тура түспейді. ОЖЖ-нің қай бөлімі зақымдалған?
Жағдайлық есеп
Қолыалға шығарылған, көзі жабық күйде адам алдыға құлайды. Мидың қайбөлігі зақымдалған?
Жағдайлық есеп
ЭЭГ наркозы кезінде науқастың амплитудапотенциалы 280мВ және 0,57 Гц-тей жиілік туындайды. Операция жүргізуге наркоздың тереңдңігі жеткілікті ме?
Жағдайлық есеп
Адам оң аяғымен алға қадамжасайды, сол кезде қай қолы қозғалады және неге?
Шешімдердің алгоритмі:
- ОЖЖ координделген қызметі туралы түсінік.
- Бұл қызметтің негізі: жүйке үрдістері, олардың өзара қатынасы, механизмдері.
1.Тақырыбы: Жұлынды зерттеу әдістері. Цереброжұлындық сұйықтық: функционалдық мәні, түзілуі, айналымы, реабсорбциясы.
- Мақсаты: Сау адамдағы жұлынның жұмысы туралы, цереброспинальді сұйықтықтың реабсобциясын, айналымын және түзілуін түсіну үшін маңызды ұстанымдар мен жүйке жүйесі қызметінің бұзылысын ретке келтіру жолдары туралы түсінік қалыптастыру.
- Оқыту мақсаты: жұлын қызметін зерттейтін физиологиялық үрдістерді түсінуді үйрету, жүйке жүйесінің қызметінің жастық ерекшеліктерін түсіндіру, жұлынмен басқарылатын және клиникалық маңызға ие жұлын рефлекстерін зерттеу дағдыларын қалыптастыру.
- Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Жұлын.
- Клиникалық мәні бар маңызды жұлынды рефлекстер.
- Жұлынның рефлекторлығы және өткізгіштігі.
- Цереброспинальді сұйықтық: оның функционалды маңызы, түзілуі, айналымы, реабсорбциясы.
- Оқыту және үйрету әдістері: тәжірибелік жұмыстарды жасау: жұлын рефлекстерінің зерттелуі. Іргелес пәндермен интегрирленген клиникалық жағдайларды талқылау және талдау. Шағып топтарда жұмыс, зерттеу нәтижелерін талқылау, хаттамалау, аралық бақылау.
№1 тәжірибелік жұмыс.
АДАМНЫҢ КЛИНИКАЛЫҚ МАҢЫЗҒА ИЕ ЖҰЛЫНДЫ РЕФЛЕКСТЕРІ.
Жұмыс мақсаты: адамның клиникалық маңызға ие рефлекстерімен танысу, оны зерттеудің дағдыларын қалыптастыру.
Әдісі.
Жүйке жүйесі қызметінің негізі – ең қарапайым реакциядан күрделіге қарай реакцияларды – шартты және шартсыз рефлекстердің өзара әрекетімен пайда болатын рефлекторлы әрекет құрайды.
Қас үстілік рефлекс. Қас үстілік доғаны неврологиялық балғамен ұрғанда пайда болады. Рефлекторлы доға: көз жүйкесі (үштік жүйкенің 1 талшығы),үштік жүйкенің сезімтал ядросы, бет жүйкесінің қозғалтқыш ядросы, бет жүйкесі. Жауапты реакция – қабағын түю.
Жақасталақ рефлекс. Кішкене ашық ауызды балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: жақастылық жүйкенің сезімтал талшықтары (үщтік жүйкенің III талшығы), үштік жүйкенің сезімтал ядросы, көпіршедегі қозғалтқыш ядро, үштік жүйкенің ІІІ талшығының қозғалтқыш талшықтары. Жауапты реакция – шайнау бұлшықеттерінің жиырылуы.
Қолдың бүккіш сіңірінің рефлексі. Үшбасты бұлшықеттің сіңірінен балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: тері- бұшықеттік жүйке, жұлынның VII және VIII мойын сегменттері. Жауапты реакция – иықтың үшбасты бұлшықетінің жиырылуы және білек буынының бүгілуі.
Тізе рефлексі. Тізе қақпасынан төмен орналасқан тығыз тізелік буынды балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады.Рефлекторлы доға: бөкселік жүйке, жұлынның III және IV белдік сегменті. Жауапты реакция –бөсенің төртбасты бүккішінің жиырылуы және табанның жазылуы.
Ахиллов рефлексі. Өкшелік сіңірдің балғамен ақырын ұрған кезде пайда болады. Рефлекторлы доға: үлкенберцовті жүйке, жұлынның I және II сегізкөз сегменті. Жауапты реакция – табанның бүгілуі.
Жұмысқа қажет: неврологиялық балғаша, жұмыс адамға өткізіледі.
Жұмыс барысы.
- тізе рефлексін анықтау үшін зерттелінушіге орындыққа отырып аяған аяғына қою ұсынылады. Балғашамен төртбасты бұлшықет сіңірінен ақырын ұрады. Сол және оң рефлекстерін салыстарады.
- ахиллов рефлексінің анықталуы зерттелінуіші орындық үстіне тізеліп тұрған күйде анықталады.. аяқ ұштары салбырап тұрады. Неврологиялық балғамен өкше (ахиллов) сіңіріне ақырын соққы тигізеді. Аяқ ұштары бүгідеді ма, белгілейді.
- білек рефлексін анықтау барсында зерттелінушінің қолы жартылай бүгілген және еркін күйде болған күйінде тәжірибеші алақанында болады. Тәжірибешінің үлкен саусағы зерттелінушінің екібасты бұлшықетінің сухожилиесіне орналасады. Балғамен соққы зерттелушінің үлкен саусағымен болады. Иық бұгіледі ме? Белгілну
- иықтың үшбасты бұлшықетінің анықталуында тәжірибеші зерттелінушінің жанында тұрады, оның қолын горизантальді күйге дейін көтеріп, оны білектік бүгілісте иықтың бүккіші тік бұрышта салбырап түратындай етіп сол қолмен ұстап түрады. Неврологиялық балғамен соққы білектік бүгілгіште көрсетіледі. Иық бүгіледі ме? тіркеу.
Жұмыс нәтижесін қорытындылау.
- Бақылау:
Жағдайлық есептерді шығару:
№ 6 есеп.
Жұлын зақымдалғаннан кейін адамда несеп еріксіз шығып кетуі пайда болады. Зақымның лаколизациясы қандай?
№ 19 есеп.
Адамда жарақаттан кейін жұлынның көкрек сегменттерінің төменгі бөліктерінде «жартылық» үзілуі анықталды. Бұл кезде неге және қандай көріністерді күтуге болады?
№ 39 есеп.
Мойын аймағы жарақаттанғаннан кейін адамда ақтарының сіңір рефлекстері жоғалған. Бұл көріністің физиологиялық механизімі қандай?
№ 41 есеп.
Адамда тізе рефлексі анықталмайды. Мүмкінді себептерді атаныз.
Аралық бақылаудың сұрақтары:
1.Адамның ОЖЖ-сін зерттеудің негізгі әдістері. Электроэнцефалография. Реоэнцефалография.
2.Үлкен жартышарлардың қызметтік құрылуы.
3.Сопақша ми және варолиев көпіршігі.
4.Орталық ми. Статикалық және статокинетокинетикалық рефлекстер.
- Торлы формацияның жоғарғы жене төменгі әсерлері.
- Мишық.
- Аралық ми.
- Қыртысасты орталықтар.
- Жұлын.
- Клиникалық маңызы бар негізгі спиналды рефлекстер.
- Жұлынның рефлекторлық және өткізгіштік қызметтері.
- Цереброспиналды сұйықтық: қызметтік маңызы, пайда болуы, айналымы, реабсорбциясы.
