Плацентаның мезгілсіз бөлінуі – қалыпты орналасқан плацентаның жатыр қабырғасынан жүктілік немесе босану кезеңдерінде (нәресте туылғанға дейінгі) бөлініп ажырауы.
Жиілігі. Қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлін>і шамамен 100-120 босанушыда бір рет кездеседі, барлық босанушылар арасында 0,07-0,2 % аралыгыңца. Ресейде 0,3-0,5 %; оның 56,6 %-тыжүктілік кезінде, ал 43,4 %-ты босанудың I және II кезендеріңде кездеседі.
Этиопатогенезі. Плацентаның мезгілсіз бөлінуінің негізгі патогенезі – плацента қан тамырларының кенеттен үзіліп, жатырдың жиырылу қасиеті төмеңцеп, жатыр мсн плацента арасында ретроплацентарлы гематома пайда болады. Коптеген автфлардың айтуы бойынша плацентаның мезгілсіз бөлінуінің бастапқы патогенетикалық механизмі ДВС-синдром (тамыр ішінде қан үю синдромы).
Себептері: жүктіліктің II жартысыңцағы гестозлдр (45%), гипертония, бүйрек, жүрек-қан тамыр және жедел инфекция аурулары. Жүктіліктің бүл асқынулары плацента қан- тамырларының зластикалық қасиеіін төмеңдетіп, олардың тез жарылуына себеп болады.
Сирек себептері: әртурлі жарақатгар (қүлау, іштен соққы алу, амниоцентез); жатыр көлемініңтез үлғайып, өзгеруі (көп сулы немесе егіз жүктілікте қағанақ суы кенеттен кеткеңде).
Жатыр қабатгарының аурулары (қабыну, ісіктер, жатыр тыртығы), плацентаның дегенеративтік өзгерістері (үзаққа созылған жүктілікте), кіндік баудың қысқа болуы плацентаның мсзгілінен бүрын бөлінуіне тікелей себепкер болады.
Плацента сң алдымен бір шетінен немесе орталық жағынан бөліне бастайды. Плацента мен жатыр қабырғасынътң арасынан қан ағып, үйыған қан жиналады. Бүл үйыған қан плацентаның ары қарай бөлінуіне әсер етеді және біртіндеп жатырдың бүлшық етгеріне сіңе бастайды. Егер плацентаның бөлінуі үлғайса, қан бүкіл жатырдың қабырғасына сіңіп, оның сыртында көптеген көгерген орындар пайда болады; жатыр мрамор сияқты жылтырап, сүрланады. Мүндай жатырды “Кювелср” жатыры немссе жатыр-плацента апоплексиясы дейді. Бүл жағдай жатырдың бүлшық етгерінін жиырыл>’ қасиетін төмендетіп, атониялықжәне гипотониялык қан шығынына душар етеді. Қанның үюын жоғарлататын “Кювелер” жатыры тромбопластин сияқты затгарға өте бай. Соңдыктан іромбогеморрагиялық синдром паида болып, босану кезеңі тез асқынуьг мүмкін. Үйыған қан жатырдың куысына жиналып, қуыстың қысымын ұлғайтады, жатыр қатайыпауыра бастайды. Плацента бөлінген кезде ана қанына көптеген тромбопластиндік заттар еніп, қанның ұю жұйесін бұзуға әсер етіп, тамыр ішінде қан ұю деп аталатын сиңдром паііда болады (ДВС).
Клиникасы. Қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуінің клиникалық белгілері, плацентаның бөліну дәрежесіне және қан шығынына байланысты.
Ана мен нәресте оміріне плацента орталық жағынан бөлінгенде қауіпті, себебі қан жатыр қуысында жиналады
Плацентаның бөлінуінің үш дәрежесін ажыратады: жеңіл, орташа, ауыр
- Жеңіл дәрежесі. Бұл дәрежесі елеусіз өтуі мүмкін, әйелде ешқандай ауру сезімі болмайды, тек босанғаннан кейін анықталады; плацентаның бетінде үйыған қанды және оның жаншылған орнын байқауға болады. Плацентаньщ бөлінген жері шамалы. нәрестснің күй-жағдайы озгермейді.
- Орташа дәрежесі. Әйелдің іші ауырады, жатырдын ауырған жерін әйел көрсетуі де мүмкін. Жатыр аздап катаяды, жыныс мүшелерінен сыртқа қан аға бастайды, нәрестенің жүрек соғуы нашарлайды.
- Ауыр дәрежесі. Әйеддің іші кенеттен қатты ауырып (ішті бірнәрсе “кернегендей”), басы айнальш әлсірейді, денесін тер басады. Бет терілері, еріндері бозарады, қан қысымы төмендеп, тамыр соіуы жиілейді.
Объектілік зерттеуде: іш кеуіп, жатыр қатайып, онын пішіиі өзгереді, бүкіл жатыр не болмаса бір ғана бөлігі ауырьш, қан шығыны байқалады (сыртқы қан шығыны кейде болмаііды). Нәрестенің жүрек соғуы анықталмайды. Сөйтіп ауыр дәрежесіңце әйелде геморрагиялық шоктың ІИІІ сагысы байқалады, тромбогеморрагиялық синдромның ауыр түрі басталып, қан шығыны тоқтамай әйел өміріне үлкен қауіп туады. Жатыр қабыргасынан плацентаның 1/3 бөлігі бөлінгенде, жатырдағы нәресте шетінеңді.
Диагностикасы. Бүл асқынудың диагнозын клишікалық белгілеріне қарап, норестенің күй-жағдайын анықтап (нәрестенің жүрек соғуын, кардиотокография, УДЗ), қан қүрамьш және қан үю көрсеткіштерін жасап, анықтауға болады.
Дәрігердің тактикасы:
Дәрігердіңтакгикасы әйелцің, нәрестенің күй-жағдайына және плапентаның бөліну дәрежесіне байланысты. Кейде клиникалық ағымьша карамай, бірден тез арада ДВС сиңцром немесе гиповолемия (қан шығынының артуынан) дамиды. Егер осы жағдайды дұрыс бағаламаса, ҚАК (қанайналымының көлемі) біоден төмендепб ана өміріне қауіп туады.
- Плацентаның бөлінуінің жеңіп дәрежесінде – толғақ басталып, жатыр мойны 5-6 см-ге ашылса, қан шығыны және нәресте дистрессі болмаса, әйелдің өзі босанады. Егер нәресте дистрессі байқальт немесе қан шығыны артса, бірден кесар тілігін жасайды.
- Орташа және ауыр дәрежесінде әйедді бірден кесар тілігі арқылы босандырған үтымды.
- Қалыпты орналасқан шіацентаның мезгілінен бүрын бөлінуі жүктілік кезінде болса, жатыр қуысына қан кету белгілері артса, нәресте өлі болса да әйелді тез арада кесар тілігі арқылы босандырады. Операция кезінде “Кювелер” жатыры байқалса, жатырды түгел алып тастайды.
Босанудың екінші кезеңінде плацентаның мезгілсіз бөлінуі байқалса – акушерлік қысқаш салып (нәресте басы жатыр қуысыңда немесе шығаберіс жазықтықта орнықса), әйелді шапшаң босандырады.
Үшінші кезенде – бала жолдасын қолмен бөліп, жатыр қуысын тексереді.
Сонымен, босандыру әрекетгерімен қатар, әйелге бірден геморрагиялық шоктың комплексті емдерін жүргізеді.
Асқынулары:
- Геморрагиялық шок (қан шығынының артуы салдарынан пайда болады).
- Қанның коагулопатиялық қасиетінің бүзылуы шіа- центаның бөлінуінің ауыр түрінде (өлі нәрестеде) 30% таман кездеседі. ДВС сиңцром-плацента бөлінген кезде, ана қанына тромбогаастиндік затгар еніп, қан үю жүйесін бүзьш, “тамыр ішіңде қан үю” (ДВС) сиңдромы пайда болады.
Диагностикасы. Қанның коагулопатиялық қасиетінің бүзылуын клиникалық және лабораториялық зерттеулерден кейін анықтайды.
- Кпиникасы: жатыр қуысынан тоқтаусыз қанньің кетуі; (алғашкыда үйығаң, соданкейін сүііылған қан). Тігіс салған және дәрі егілген жерлерде гематома пайда болып, қан ағады. Қан кету асқазан-ішек жолдарынан да болуы мүмкін.
- Лабораториялық тестілер: тромбоцитопения, фибри- ноген жетіспеушілігі және фибринолиз анықталады:
а) Гиперкоагуляциялық фазасы — қан қүрамында тромбопластин мен протромбин ұлғаяды; кан үю уақыты 4 мин. кем;
ә) ауысу фазасы – фибриногеннің мөлшері 2 г/л кем; тромбин уақыты ” 30-35 с, протромбин уақыты > 20 с, антитромбин мөлшері III <75%;
б) гипокоаіуляциялық фаза – фибриногеннің мөлшері <1,5 г/л; тромбин уақыты > 35 с; протромбин уақыты > 22; антитромбин құрамы III – 30-60%; тромбоциттің мөлшері төмен.
Емі.
- Әйелге көп мөлшерде сұйыктыктарды (қан, плазма, жылы донор қанын т.б.) құяды.
- Гипофибриногенемияда фибриноген терапиясы жүргізіледі және ингибиторлар қолданады: контрикал 40- 60 г ЕД, гордокс 500 мың ЕД венаға жайлап енгізеді.
- ДВС синдромында гепариңді тек қан шығынын тоқ- татқан соң және қан ұю жүйесін өне бойы лабораториялық зерттеу арқылы анықтай отырып пайдаланады. Бірақ гипокоагуляция фазасында, гипотониялық қан шығынында, босану жолдарының қатты жарақаттануында гепаринді қолдануға болмайды.
- Әйелді шапшаңдұрыс босандырса, кейде коагуля- циялық ауытқулар 24 сағат ішінде орнына келеді.
