«Тітіркенген тоқ ішек синдромы» термині алғаш рет 1944 жылы енгізілген. 1993 жылы бұл термин басқа «тітіркенген ішек синдромы» (ТІС) терминіне ауыстырылды. 2000 жылы ДДҰ сарапшыларының Римдегі Халықаралық кеңесінде терминнің анықтамасы толықтырылды. ТІС – соңғы 12 айда 12, үзілісіз болуы міндет емес, апта бойына іштің ауырсынуының немесе абдоминальды дискомфорттың болуымен сипатталатын, төменгі үш белгілердің ең болмаса екеуі байқалатын, ішектің моторлық және сөліністік функциясының кешенді бұзылуы:
- дефекациядан кейін жойылады;
- нәжіс жиілігінің өзгеруімен байланысты;
- нәжістік массаның консистенциясының өзеруіне байланысты.
Ажыратады: ТІД диареямен, ТІД диареясыз, ТІД іш қатуымен. Этиологиясы мен патогенезі толық анықталмаған.
ТІД пациенттердің эмоциялық және психикалық жағдайына, олардың әлеуметтік белсінділігіне әсер ететін ауру ретінде қарастырылады. Бұл патологияға тұқым қуалауға бейімділік, висцеральды жоғары сезімталдық туралы мәліметтер бар. ТІД дамуында күйзелістік жағдайдың, бұдан бұрын ауырған жедел ішек инфекциялардың және паразитарлық инвазиялардың, олардан кейін пайда болған дисбактериоздардың, сонымен қатар тиімсіз тамақтанудың маңызы бар.
ТІД клиникалық көрінісі алуан түрлі:
- кіндік маңы аймағында және гипогастрияда орналасатын, ұйықтаған кезде жойылып кететін, іштің ауруы;
- нәжістің сиреуі (аптасына 3 реттен аз) немесе жилеуі (тәулігіне 3 реттен жиі); дефекация кезінде қиналу;
- дефекацияға императивті сұраныс;
- ішектің толық босамау сезімі;
- дефекация кезінде кілегейдің бөлінуі; метеоризм; іштің құрылдауы;
- вегетативті нерв жүйесінің бұзылуы: шаршағыштық, әлсіздік, басының ауруы, кеуде қуысының ауруы, анороксия, ұйқысыздық, жүректің соғуы, басының айналуы, тершеңдік, кіші дәретке жиі отыру және басқалар;
- психикалық бұзылыстар: импульсивті мінез, үрейлілік, шүбаланғыш, кейігіштік, фобиялық бұзылыстар және басқалар.
Алғашқыда міндетті түрде, жаралы колитпен, Крон ауруымен, паразитоздармен, полипоздармен, туберкулезбен және басқа ішек ауруларымен ажырату диагнозын іске асыру үшін жүргізуді қажет ететін зерттеулер: жалпы қан жән зәр анализдері, қанның биохимиялық зерттеулері (билирубин, АсАТ, АлАТ, сілтілі фосфатаза), кпрограмма, биопсиямен ректомоноскопия немесе колонофиброскопия (көрсеткіштері бойынша), ирригография, іш және кіші жамбас қуысы мүшелерінің УДЗ, биопсиямен ЭФГДС, колопроктологтың және басқа мамандардың кеңесі.
ТІД емі:
1) Эфирлы майларменай келетін өнімдерсіз (редька, көк жуа, сарымсақ), қиын еритін майларсыз, сиыр сүтісіз емдәм; ТІД-да емдік тамақтандыру негізі болып пектиндер мен тағамдық талшықтар (волокналар) (кебектер, тамыр-жидектер, жемістер, жармалар) есептеледі. Сусынды көп ішу ұсынылады.
2) Психотерапевттің тағайындауы бойынша психотерапия және психотропты дәрілер.
3) Ішектің моторикалық функциясын қалыптастыратын дәрілер (дицетел, дюспаталин, спазмомен, бускопан, метацин).
4) Ішекте шектен тыс бактерияның өсуі және шартты-патогенді микрофлора байқалса дәрілік емге қосымша ішек антисептиктері (интетрикс, фуразолидон, нифуроксазид), кейн келе пробиотиктер (лакто-, бифидумбактерин және басқалар) және пребиотиктер (лактулоза) қолданылады.
5) Іш қатуларда қосымша іш жүргізетін дәрілер (форрлакс, дюфалак, лизалак, мукофальк) қолданылады. Диарреяда смекта, антацидтер (маалокс, гастал, альмагель және басқалар) немесе ішек перистальтикасын азайтатын антидиарейлік дәрілер (имодиум) қолданылады. ТІД-сымен ауыратын науқастардың диспансерлік бақылау мерзіммен шектелмейді.
