Несепті химиялық және микроскопиялық зерттеу. Несепті тасымалдауға кеткен уақыт, зерттеуді бастауға дейінгі уақыт ұзақтығы зерттеу нәтижесіне айқын әсер етеді. Қарау аймағында 8-ден көп лейкоцит анықталса немесе автоматталған зерттеу кезінде 1 µл 25 лейкоциттен жоғары болса патологиялық көрсеткіш деп есептеледі. Тәжірибеде несепті 40 есе ұлғайтып микроскопиялық қарау кезінде қарау аймағында лейкоциттер 30–40-тан жоғары болса, НЖШИ деп саналады. Лейкоциттердің аралық көрсеткіштері (15–20 көру аймағында) жиі несептің қынаптық сөлмен араласуы кезінде, ағзаның жалпы улануы кезінде (ЖРВИ, пневмония т.с.с.), гломерулонефрит немесе инфекциялық емес интерстициалды нефрит кезінде кездеседі. Сәйкесінше, бояу кезінде лейкоциттермен бірге эозинофилдер анықталады. Сондықтан шектелген лейкоцитурия инфекцияның басқа клиникалық көрсеткіштерінсіз НШЖИ диагнозын қоюға жеткіліксіз.
Несепті микробиологиялық зерттеу. Қазіргі таңда микроорганизмдер колониясы титрін шұғыл анықтау үшін Uricult тесті пайдаланылады. Ол үшін әр түрлі қоректік агармен қапталған пластин несепке салынады, кейін осы пластин салынған контейнер 37 °С температурада 24 сағат термостатта тұрады. Алынған қорытынды нәтижесін бағалау кезінде келесі көрсеткіштерге мән беру керек. •95% жоғары жағдайда инфекция бір қоздырғыштан туындайды. Сондықтан зерттеу кезінде қоздырғыштың бірнеше түрі анықталса, контаминация жайлы ойлау керек және анализді қайталау керек. Себіндіде шынайы аралас қоздырғаштар фистула болған кезде немесе ұзақ уақыт катетер тұрған кезде анықталады.
- 95% ЗШЖИ кезінде грамм-теріс және энтерококктар анықталады.
- Жедел циститпен ауырған әйелдердің тек 50%-да ғана 105диагностикалық титр анықталады, ал симптоматикалық НШЖИ-да диагностикалық титр 102 болуы мүмкін.
Несеп тұнбасын микроскопиялық қарау кезінде беткей эпителий анықталса, контаминация жайлы ойлау керек. Әрі қарай басқа диагностикалық зерттеулер жүргізу (дене қызуы кезінде қанды гемокултураға тексеру, бүйрек және қуықтың УДЗ және қалдық несепке қарау, компьютерлік томография және т.б.) клиникалық жағдайға байланысты.
Визуалды зерттеу әдістері. Визуалды зерттеу жүргізу қажеттілігі науқас жасына, жынысына, осы ауруға әкелген себеп пен антибактериялық емге жауаптан туындайды. Жедел пиелонефритпен ауырған әйелдердің 8–15% несеп шығару жолының патологиясы анықталады, несеп шығару жолында тас немесе бұрынғы инфекциядан қалған тыртық анықталуы мүмкін. Ауру болжамын жасауда дене қызуы қисығының маңызы зор: ем басталуынан бастап дене қызуы 72 сағаттан артық сақталса, урогениталды асқынулардың жиілігі 8%-дан 36% дейін жоғарылайды. Визуалды зерттеу әдістерін жасауға көрсеткіш шектелген болуы керек және келесі жағдайларда ғана жасалуы керек:
- НШЖИ бар әйелдерде тек мына жағдайларда: – тас болуына күдік (клиника, қайталанбалы гематурия болса); – 72 сағат ішінде антибактериялық емге жауап болмаса; – әдетте болмайтын қоздырғыштар анықталса (көкірің таяқшасы, протей, анаэробтар); – емнен кейін сол қоздырғышпен ерте рецидив дамыса.
- Ерлерде НШЖИ анықталған барлық жағдайда;
- Жаңа туған нәрестелерде және 8 жасқа дейінгі балаларда НШЖИ анықталса.
Сонография (ультрадыбыстық зерттеу, УДЗ) әйелдерде асқынбаған пиелонефрит кезінде басқа диагностикалық шараларға көрсеткіш бар немесе жоқтығын анықтау үшін қолданылады. Бүйрекке УДЗ жасау арқылы НШЖИ жанама белгілерін анықтауға болады: бүйректің ұлғайып ісінгендігі, дем алу акты кезі бүйрек қозғалуының шектелуін, жедел пиелонефрит кезінде қабыну ошағын, жалғыз бүйрек, екі еселенген бүйрек, гидронефроз сияқты аномалияларды, конкременттерді (0,4 см үлкен), нефрокальцинозды, кисталарды, әр түрлі ісіктерді және қуықтағы қалдық несепті көруге болады.
УДЗ кезінде бүйректің көлеміне аса мән беру керек, қалыпты жағдайда ұзындығы — ересектерде орта есеппен 10–12 см, ал балаларда жасына байланысты 7-ден 10 см болады. УДЗ қорытындысы осы ауруға тән басқа да клиникалық немесе зертханалық белгілерсіз негізгі диагностикалық зерттеу әдісі бола алмайды. Әлемдік әдебиеттерде «микролиттер», «бүйректегі құм», «несеп қышқылды диатез» сияқты түсініктер жоқ. Вена арқылы урография несеп шығару жолын қарап көру үшін пайдаланылады (несеп шығару жолында тарылудың болуына күдік туған кезде). Микциялық цистоуретрография жасау үшін қуыққа катетер қойылып, сол арқылы контрасты затты қуыққа құйылады, кейін қуық контрастты затқа толған кезде және микция кезінде бірнеше сурет жасалады. Бұл әдіс арқылы белсенді немесе белсенді емес қуық-несепағарлық рефлюксті және сатысын анықтауға болады.
Бүйрек УДЗ-де қуық және бүйрек патологиясы анықталса, балаларда ол әрқашанда жүргізіледі. Әсіресе, ұлдардағы НШЖИ рецидиві оған көрсеткіш болып табылады. Компьютерлік томография (КТ) реналды немесе бүйрек маңы абцесіне күдік болған кезде жасалады. Балаларда бұл әдістің жоғары сәулелі әсері және баланың қозғалып кету кезінде дамитын артефакт жиілігіне байланысты сирек жасалады. Магнитті-резонансты томография (МРТ) педиатриялық тәжірибеде бүйрек ауруларын анықтау үшін кең қолданылуда. Әсіресе, бүйрек қызметі нашар науқастарға токсикалық әсері аз гадолиний қолданылады. 99mТс-DMSA (димеркаптосукцинил қышқылы) пайдалану арқылы сцинтиграфия жасап, рефлюксті нефропатияға скрининг жасауға болады және инфекциядан кейін бүйректе қалған тыртық көлемін анықтауда пайдаланылады. Цистоскопия тек НШЖИ себебі белгісіз және антибактериялық емге резистентті болса, бактериуриясыз (интерстициалды цистит, уретра дивертикулы) дизурияға шағым болса, гематурия анықталса жасалады.
