ҚҰЛАҚ АУРУЛАРЫ

ҚҰЛАҚ АУРУЛАРЫ

 Отогематома

 Отогематома деп құлақ қалқанындағы шеміршек пен шеміршекқап қабықшасы арасында қан құйылуды айтады . Құлақ қалқаны жарақаттанғанда немесе құлақ қалқаны ұзақ қысылғанда дамиды. Отогематома құлақ қалқанының алдыңғы беткейінің жоғарғы бөлімінде жиі болады, терісі зақымданбаған қызыл-көк түсті ісіну байқалады, егер шеміршек сынбаса пальпациялағанда флюктуацияланады, ауырсынады.

Отогематоманың емі пункция жасап, оның ішіндегісін (қан, қан аралас лимфа) сорып алудан және  қуысты босату мақсатымен 5%-дық йод тұнбасын бірнеше тамшы тамызудан тұрады. 3-5 күнге қыспатаңғышты тағады. Егер бұл ем нәтижесіз  немесе гематоманың іріңдеу белгілері болса, онда гематоманы ашып, антибиотиктермен шаяды және жараға дренаж қояды.

 Құлақ қалқанының перихондриті

Құлақ қалқанының перихондриті механикалық немесе термиялық (күйік, үсік) жарақаттар кезінде инфекцияның құлақ қалқанының шеміршекқабына өткен кезінде дамиды (41 – сурет).

Көп жағдайларда іріңді перихондрит байқалады. Қатты ауырсынулар құлақ қалқанында өзгерістер пайда болмай жатып байқалады. Кейін сырғалықтан басқа құлақ қалқанының барлық бөлігі  қызарады  және ісінеді; флюктуация пайда болады (шеміршекқап пен шеміршек арасына іріңнің жиналуы), дене температурасы көтеріледі.

Аурудың бастапқы сатысында қабынуға қарсы жалпы және жергілікті ем жүргізіледі (антибиотиктер, жартылай спирттенген қыздырғыш компрестер, антибиотиктермен новокаин  блокадасы, УЖЖ-терапия, ультракүлгін сәулелендіру). Іріңдеу белгілері пайда болған жағдайда құлақ қалқанының контурына параллель етіп кең тілік жасайды, абсцесс қуысың қырып, шеміршектің барлық некроздық бөліктерін алып тастайды.

 Сыртқы есту жолының фурункулы

Есту жолының фурункулы жиі кезесетін ауру болып табылады, ол әртүрлі құралдар сыртқы есту жолына, әсіресе құлақтан ірің аққан кезде манипуляция жасағанда инфекцияның (көбінесе стафилококктық) түкті қапшықтарға және майбездерге ену салдарынан пайда болады. Осыған байланысты сыртқы есту жолының фурункулы тек жарғақтық-шеміршектік бөлігінде кездеседі, себебі сүйекті бөлігінің терісінде түктер мен майбездер жоқ.

Науқастар дәрігерге құлағының қатты ауырсынатынын, ауырсынудың басқа, мойынға, тіске жиі таралғандығын айтып шағымданады. Ауырсыну шайнағанда (фурункул алдыңғы қабырғасында орналасқанда), құлақ бүртігін басқан кезде және құлақ қалқанын тартқан кезде артады.

Отоскопияда сыртқы есту жолының кіреберісінде конус тәрізді инфильтрат анықталады. Іріңдеген кезде оның ұшында сары нүкте, кейде іріңді өзек, іріңі шыққанда кратер тәрізді тесік көрінеді. Кейде жұмсақ тіндердің ісінуі алға  құлақмаңы аймағына немесе артқа  емізік тәрізді өсінді аймағына таралуы мүмкін. Осы кезде аймақтық лимфатүйіндер үлкейген, ауырсынады. Осындай жағдайларда фурункулды мастоидит кезіндегі сүйекқапасты абсцестен ажырату керек.

Емі. Инфильтрация сатысында – фурункулдың тез жетілуіне, ал кейде қабынбалы процестің тежелуіне құлақ аумағына жартылай спирттенген компрестер әсер етеді; бордың 3%-дық ерітіндісіне батырылған құлақтық турунданы, гипертониялық ерітіндімен турунда, магний сульфатының 25%-дық ерітіндісіне батырылған турунданы сыртқы есту жолына енгізу; жақпамайларды қолдану (пенициллин, левомицетин, синтомицин және басқалар); солюкс шамының жылуы; сыртқы есту жолының терісін ультракүлгін сәулелермен сәулелеу (субэритемалық  мөлшер), УЖЖ-терапия. Айқын көрінетін және қоршаған тіңдерге тарайтын қабынбалы процесте антибиотиктермен инъекция тағайындалады. Фурункулды абсцестену сатысында және іріңнің болуына күмәндағанда тіледі.

Жіті диффузиялы  сыртқы отит

Сыртқы есту жолы терісінің жайылмалы қабынуы – жіті диффузиялы сыртқы отит сирек біріншілік  болады, ол жиі ортаңғы құлақтың жіті және созылмалы іріңді қабынумен қоса байқалады (43-сурет).

Аурудың бастапқы кезеңінде науқас құлағының қышитынын, ыситынын мен ауырсынатынын айтып шағымданады, кейіннен құлағының бітеліп қалуына және құлағынан  иісі жағымсыз іріңді шығындылар ағуы қосылады. Дене қызуы қалыпты немесе сәл жоғарылаған болады.

Отоскопия кезінде сыртқы есту жолы қабырғасының қызаруы және инфильтрациясы байқалады. Тері беткейі мацерацияланған, ол іріңмен және өзгерген эпидермиспен қапталған. Дабыл жарғағы да түлеген эпидермиспен және іріңмен жабылған, жиі отоскопия кезінде дабыл жарғағы аурудың бірінші күндері көрінбейді.  Бұл кезде ортаңғы құлақтың қабынуына күмәндану керек. Бірақ та сыртқы отит кезінде есту функциясы зақымданбайды немесе жеңіл зақымдануы мүмкін.

Жіті диффузиялы сыртқы отиттің емі сыртқы есту жолының фурункулының еміне ұқсас.  Одан басқа жүйелі түрде есту жолын антисептик ерітінділерімен немесе зондқа оралған мақтамен кептіреді. Теріге ляпистің 3-5%-дық ерітіндісін, 1-2%-дық  бриллиант жасылмен, кортикостероид жақпамайларын (преднизолон, оксикорт, фторокорт, флуцинар, лоринден С немесе А және т.б.) жағу жақсы нәтиже көрсетеді. Жайылмалы қабынбаның жергілікті емін десенсибилизациялық терапиямен бірге жүргізген дұрыс (димедрол, пипольфен, супрастин, эриус, телфаст және т.б.).

Жіті ортаңғы отит

Ортаңғы құлақтың жіті қабынуы өте кең таралған ауру болып табылады. Қабыну процесі дабыл қуысымен ғана шектелмейді, ол ортаңғы құлақтың барлық қуыстарына тарайды (есту түтігіне және емізік тәрізді өсіндінің ұяшықтарына). Практикалық тұрғыдан алғанда жіті ортаңғы отитті перфорацияға дейін (жіті талаураған ортаңғы отит) және перфорация сатысы (жіті іріңді ортаңғы отит) деп бөлген маңызды, өйткені оларды емдеудің өз ерекшеліктері бар. Ауру балаларда жиі байқалады, бұл баланың құлағы мен ағзасындағы ерекшеліктермен түсіндіріледі.

Жіті ортаңғы отит қоздырғыштың (стрептококк, пневмонококк, стафилококк және басқа микрофлорадан) дабыл қуысына ағзаның реактивтілігі бұзылған жағдайда енуінен туындайды. Инфекцияның ең жиі ену жолы болып түтіктік жол саналады. Әсер ететін факторлар: мұрынды дұрыс сіңбірмеу (екі танау арқылы, ал әрқайсысын кезекпен емес), түшкіргенде, жөтелгенде мұрын-жұтқыншақтың қысымы көтерілуінен инфекцияланған сілемей есту түтігіндегі кірпікшелі эпителийдің тосқауылынан  өтеді. Жіті ортаңғы отитті туындататын факторлар: есту түтігінің вентиляциялық және дренаждық функциясын бұзылысын туындататын мұрындағы және мұрын-жұтқыншақтағы созылмалы процестер (жіті және созылмалы риниттер, синуситтер, аденоидтар, т.б.).

Симптомдар. Ортаңғы құлақтың жіті қабынуының симптомдары әртүрлі болуы мүмкін. Ауру жіті басталады: құлақтың толып және бітеліп қалуы, естудің төмендеуі, құлақтың шулауы және құлақтың қатты ауырсынуы, дене қызуының жоғарылауы. Әдетте қатты  үдемелі ауырсындыру құлақтың тереңдігінде сезіледі және ол төбе-самай аймағына немесе шүйдеге, кейде тістерге тарайды. Соңғы жағдайда тіс ауруының басым болуы соншалықты, науқастар тіс дәрігеріне шағымданып келеді. Отоскопия кезінде дабыл жарғағының тамырлы иньекциясы, дабыл жарғағының дабыл қуысына тартылуы байқалады (алғашқы саты), кейіннен айқын гиперемияланады. (44-сурет).

Танылатын белгілердің (балғашық тұтқасы, қысқа өсінді) айырмашылығы болмайды, жарық рефлексі (конус) жоғалады. Дабыл қуысында экссудат жиналса, дабыл жарғағы есту жолына қарай томпаяды (45-сурет).

Дабыл жарғағы кейіннен тесіліп, ірің өздігінен сыртқа шығады, перфорация пайда болады, нәтижесінде ауырсынуы басылады және дене температурасы төмендейді (46-сурет). Тесілген аймақта солқылдақ рефлекс көрінеді, ол дабыл қуысынан қысым әсерінен ірің тамшысының шығуына байланысты. Құлақ шығындысы алғашында сірнелі-қан аралас, кейін сілемейлі-іріңді, қою, иіссіз болады.

Жіті ортаңғы отиттің қарапайым ағымы үш кезеңде өтеді. Алғашқы кезеңде жергілікті және жалпы симптомдары қабынбалы  процестің туындауы мен үдеуін айқындайды. Екінші кезең дабыл жарғағының тесіліп, ірің ағуынан кейін жүреді, қабынбалы  процесс біртіндеп кері дамып, жергілікті және жалпы симптомдар басылады, дене температурасы мен қан көрсеткіштері қалына келеді. Үшінші кезең – қабынбалы  процестің жазылуы, яғни ірің ағуының тоқтауы, перфорацияның жабылуы, есту функциясының  қалпына келуі. Аурудың аталған кезеңдері көбінесе 15-20 күнге созылады.

Емі. Жергілікті және жалпы ем тағайындалады. Жалпы ем антибактериялық, дене қызуын төмендететін, антигистаминдік, ауру басатын дәрілерді тағайындаудан тұрады. Қыздырғыш жартылай спирттенген компресті, жылытқыларды, соллюкс шамдарын жергілікті қолданады. Сыртқы есту жолына дабыл жарғағына дейінгі аралықта 3%-дық  борлы спирті сіңген дәкелі турундаларды тығады, кейіннен құлаққа (немесе дәкеге) борлы спиртті (диоксидин, софрадекс, отинум, отипакс, отофа) тәулігіне 4-5 рет тамызады, егер дабыл жарғағының бүтіндігі сақталған болса. Іріңді ортаңғы отит кезінде қолданылатын маңызды емдік шара – ортаңғы құлақ қуысынан іріңнің еркін ағуын қамтамасыз ету.  Ол спиртті дәкелі турундаларды сыртқы есту жолына алғашында күніне 6-8 рет, кейін ірің ағудың азаюына байланысты тәулігіне 2-3 рет ауыстырып тұрады. Есту түтігінің дренаждық функциясын жақсарту үшін мұрын кеуілжірлері мен есту түтігінің жұтқыншақтық саңылауының сілемейлі қабығының ісінгенін басатын дәрілер енгізіледі. Құлаққа спиртті тамшылар ретінде дәрілерді қолдануға болмайды, өйткені олар перфорацияның жабылуына кедергі келтіреді, дабыл жарғағында тұрақты тесіктің қалыптасуын және оның тыртықты деформациясын туындатады.

Жіті отит кейде  атипиялы түрде өтуі мүмкін. Бұл организмнің  өзгерген реактивтілігімен  қоздырғыштың спецификалығымен, ал кейде самай сүйегі  құрылысының ерекшелігімен түсіндіріледі. Мұндай жағдайда ортаңғы құлақтың жіті қабынуы созылмалы формаға өтуі мүмкін немесе жіті мастоидит пен ауыр бассүйекішілік асқынулардың себебі болуы мүмкін.

Жіті мастоидит

 Мастоидит – ол емізік тәрізді өсіндінің ұяшықтарының қабынуы. Ол ортаңғы іріңді отиттің асқынуы ретінде дамиды, яғни екіншілік ауру болып саналады. Мастоидит келесі себептерден дамуы мүмкін:

– инфекцияның жоғары вируленттілігі (қоздырғышы ортаңғы іріңді оттитің қоздырғышындай);

– түрлі инфекциялық және созылмалы аурулар кезінде  организмнің жалпы және жергілікті резистенттілігінің әлсіреуі;

– сілемей қабығының қабынуынан және қалыңдауынан үңгір мен дабыл қуысы арасындағы байланыстың жабылуынан секреттің ағып шығуы қиындайды.

Мастоидит ортаңғы құлақта негізгі процестің бәсеңдеуінен кейін дамиды, жиі 2 аптаның соңы және 3 аптаның басында.

.        Аурудың рецидиві кезіндегі субъективті симптомдарға құлақ түбіндегі пульсация және пульсация түріндегі шуыл, шүйде аймағына берілетін емізік тәрізді өсінді аймағының ауырсынуы, бас ауыру, пульс тәрізді сипаттағы көп мөлшерде іріңнің ағуы жатады.

Жергілікті объективті симптомдарына құлақ арты жұмсақ тіндерінің ісінуі және емізік тәрізді өсіндіні басқанда ауырсынуы.  Қарт адамдардың және  организмінің жалпы төзімділігі  төмен науқастардың емізік тәрізді өсіндісін пальпациялағанда ауырсындырмауы мүмкін.

Отоскопияда мастоидитке тән сыртқы есту жолының  сүйекті бөлімінің артқы – жоғарғы қабырғасы терісінің салбырауы  анықталады (Ундриц симптомы), ол үнгірдің алдыңғы қабырғасының периоститімен байланысты. Дабыл жарғағы инфильтрацияланған, гиперемияланған және томпайған, жарықтық конус жоқ, ал дабыл жарғағы перфорациясынан көп солқылдақ ірің шығады.

Жіті мастоидит диагнозы клиникалық мәліметтерге, аурудың ұзақтығына, іріңді шығындының көптігіне және сипатына, емізік тәрізді өсіндіні басқанда ауырсынуға, сыртқы құлақ шығаберісінің  сүйекті бөлімінің артқы жоғарғы қабырғасы терісінің салбырағанда және самай сүйегінің Шюллер бойынша рентгенографиясы,  КТ және МРТ мәліметтері бойынша қойылады.

Емі. Аурудың бастапқы кезеңінде ем консервативтік,  жіті отиттің кезіндегідей болады. Консервативтік  ем әсері болмаған кезде оперативті ем (мастоидотомия) жасалынады. Жедел операцияға абсолютті көрсетілім болып бассүйекішілік асқынулар сипмтомдарының  және сүйекқапасты абсцесінің дамуы есептеледі. Операция патологиялық тіндермен бірге емізік тәрізді өсіндіні ауқымды трепанациялаумен (антромастоидотомия) сипатталады. Құлақ артындағы жараны грануляциялық тіннің дамуы үшін ашық қалдырады.

Құлақтың  бөгде заттары

 Сыртқы есту жолының бөгде заттары балаларда көптеп кездеседі. Ол заттар түйме, шекілдеуік, жеміс-жидектердің сүйектері болуы мүмкін. Ал ересек адамдарда бөгде заттар сіріңке сынықтары, мақта түйіндері, күріш, әртүрлі металл қалдықтары болуы мүмкін. Кей жағдайларда тірі (жәндіктер) бөгде заттар енуі мүмкін.

Құлақ қуысындағы бөгде заттар көлеміне байланысты әртүрлі симптомдармен көрінеді. Жұмсақ бөгде заттар ұзақ уақыт ешбір белгілерді туындатпайды, ұшы үшкір заттар ауырсындырады, ал жәндіктер болса құлақты ауырсындырумен қоса  құлақта шуылдатады. Сыртқы есту жолының бітелуімен байқалатын бөгде заттар естуді нашарлатады.

Емі. Бөгде затты алмас бұрын оның орналасуын, көлемін т.б ерекшеліктеріне аса мән беруіміз керек. Оларды алудың ең қауіпсіз әдісі – құлақты  жуу.

49-сурет. Құлақты  жуу.

Егер анамнезінен дабыл жарғағының перфорациясы болса, аталған әдіс тиімсіз болады. Ол жағдайда жұмыр ілгек арқылы шығарамыз. Бұл әдіс аса сақтықпен орындалуы тиіс. Балаларда қысқамерзімді наркоз беру арқылы орындалады. Ілмекті сыртқы есту жолының қабырғасы мен бөгде заттың арасынан өткіземіз. Ілмек бөгде заттың артқы жағына жеткен соң, өзімізге тарту арқылы шығарамыз.Аталған әдісті тек тәжірибелі оториноларинголог қана орындауы тиіс, себебі бұл манипуляцияны орындау барысында сыртқы есту жолының қабырғасы зақымдануы, дабыл жарғағының тесілуі, бөгде заттың дабыл жарғағына қарай кетіп қалуы, тіпті есту сүйектерінің орнынан шығып кетуі де мүмкін.

50-сурет. Сыртқы есту жолынан бөгде затты алу.

Ісінген немесе қатты бекітілген бөгде заттар болған жағдайда алдын ала этил спиртін тамызу арқылы кішірейтіп алады. Ал тірі бөгде заттар (жәндіктер) кезінде алдымен оны өлтіру керек.Ол үшін құлақ қуысына этил спиртін немесе өсімдік майын тамызады. Бөгде заттарды, әсіресе домалақ пішінді заттарды ешқашан пинцет немесе қысқыштардың көмегімен шығаруға болмайды, өйткені одан әрі тереңдікке кетіп қалуы мүмкін. Кей кездерде тез қабынған және ісінген бөгде денелерді  оперативті жолмен алады.

                                       Құлақ жарақаттары

 Құлақ жарақаттарын сыртқы аймақ жарақаттары (құлақ қалқаны, сыртқы есту жолы, емізік тәрізді өсіндінің ұшы) және терең аймақ жарақаттары (дабыл қуысы, үңгір, емізік тәрізді өсіндінің ұяшықтары, есту түтігі және лабиринт ) деп екіге бөлу қарастырылған.

Сыртқы есту аймағының зақымдануы деңгейіне байланысты әртүрлі болып келеді. Аталған зақымданулар сыртқы күретамыр тармақтарынан (шүйде, самай, құлақарты артериялары ) қан кетумен бірге байқалады.

Сонымен қатар бұл зақымданулар көрші орналасқан ағзалардың, атап айтқанда, төменгі жақсүйек буыны, құлақ маңы сілекейбезі, бет нервісінің тармақтары, бұлшықеттердің зақымдануымен қатарласып байқалады. Соған байланысты төменгі жақсүйек қозғалысының шектелуі, ауыздан сілекей ағу, бет бұлшықеттерінің парезімен көрініс беруі мүмкін.

Құлақтың сыртқы аймағы зақымданғанда кезінде біріншіден қанды тоқтату, шокқа қарсы шаралар қолдану және жарақатты хирургиялық өңдеу. Қан кетуді құлақты қыспа таңғышпен таңу арқылы, ал хирургиялық өңдеу барысында қан кетіп жатқан тамырға лигатура салу немесе тамырды тігу арқылы тоқтатылады. Хирургиялық өңдеу кезінде  езілген тіндерді  алып тастайды және жұлынған жерді құлақ қалқанына қарай тартып тігеді. Сыртқы есту жолы зақымданғанда қолданылатын ең басты шара – оның тесігін қайта қалпына келтіру.

Құлақтың терең аймағының зақымдануы көп жағдайларда қосанжарласқан болады,  ол құлақтың кейбір бөлімдерінің көлемінің кішілігімен және самай сүйекте терең орналасқандығымен түсіндіріледі.    Құлақтың терең аймағының зақымдануы бассүек негізінің сыныуымен және көрші орналасқан ішкі күретамыр мен бассүек веналық синустардан қан кетуімен бірге болады. Аталған жарақаттар кезінде есту мен вестибулалық аппараттың айқын бұзылыстары, тіпті, толық жойылуы мүмкін.

Құлақтың терең аймағының зақымданғанда бассүйекішілік асқынулар көптеп кездеседі. Олар тек бассүйек ішіне енген жарақаттан ғана емес, инфекция таралуына байланысты да болып келеді. Бассүйекішілік асқынулардың ішінде кездесетіндер: экстрадуральдік және интрадуральдік абсцестер, энцефалит, ми абсцесі, іріңді менингит және т.б.

Емі. Құлақ аймағының терең жарақаттары кезінде ең алғаш көрсетілетін көмек: қан тоқтату мен шоққа қарсы терапия. Ерте хирургиялық операцияға көрсетілім: өмірге жарамсыз тіндердің болуы, бөгде заттардың, сүйек сынықтарының табылуы. Хирургиялық операция көлемі екі тәсілге негізделген: мастоидотомия және түбегейлі (радикалды) операция.

Дабыл жарғағы мен дабыл қуысы зақымданғандағы ең басты мақсат – есту функциясын атқаратын ортаңғы құлақтың анатомиялық құрылымдарын сақтап қалу.

Зақымдану көлемі мен ерекшелігіне қарай ортаңғы және ішкі құлақтың хирургиялық операциясы, реконструкциялау операциясы – тимпанопластика жасалуы мүмкін.

 Меньер ауруы

Меньер ауруы – ішкі құлақ аурулары ішінде аурудың ерекше қабынбайтын формасы, лабиринтопатияға жатқызуға болады.

Клиникалық көрінісі: Меньер ауруына тән көріністер:

– ұстама түріндегі жіті басталу көрінісі (лабиринттік шабуыл), жүрек айну, құсу, бас айналу, тепе-теңдіктің  бұзылуы;

– естудің нашарлауы және  құлақтағы шуыл;

– ауру кезеңіндегі жеке «жарық» аралықардың ұстама арасында болуы.

Меньер  ауруының ұстамасы кенеттен пайда болады, бастың белгілі бағытта айналуымен қатар байқалады (қоршаған құралдардың немесе науқастың өзінің айналуы), жүрек айнумен, құсумен, тепе-теңдіктің бұзылуымен көлденең-айналма нистагыммен, құлақтағы шуылмен, құлақ естудің нашарлауымен (әдетте бір  құлақта). Ұстама бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін жалғасады. Статокинетикалық көріністер (дәлдей алмауы, дене босаңсуы) спонтанды нистагмның баяу компонентіне бағытталған.

Құлақ мүкістігі әртүрлі сипатқа ие болуы мүмкін. Көбінесе құлақ мүкістігінің аралас түрі кездеседі. Көптеген жағдайда дыбыс қаттылығының  үдеуінің оң  феномені  тән болады, ол естудің перифериялық зақымданғанын растайды.

Диагноз айқын вестибулалық кескінді симптомдары бар ұстамалардың кезеңділігі мен сипаттылығы негізінде қойылады. Ажыратпалы диагностикасында ортаңғы құлақтың созылмалы іріңді қабынуы, ортаңғы құлаққа жасалған түбегейлі (радикалды) операция, басынан өткерген лабиринтит, инфекциялық аурудың әсерінен ортаңғы құлақтың зақымдануы, интоксикация, вестибулокохлеарлы нервінің невриномасы нәтижесінде дамыған лабиринтопатияның басқа да түрлерін ескерген жөн.

Емі.Меньер ауруын емдеу – қиын мәселе. Ол кешенді түрде жүргізіледі және келесі кезеңдерден тұрады:

– ұстаманы тоқтату;

– ауру рецидивтерін алдын алу үшін ұстамадан кейінгі кезеңде емдеу;

– Меньер ауруының туындауына және дамуына әсер етуі мүмкін қосалқы ауруларды емдеу (гипотония, вегетотамырлық дистония, гипертониялық ауру, мойын остеохондрозы, климактериялық невроз).

Меньер ауруы ұстамаларын басу үшін әртүрлі дәрілер қолданылады: лабиринтішілік гипертензияның (гидропс) төмендеуіне үлес қосатын құлақ лабиринтіндегі микроциркуляция процестерін қалпына келтіретін дәрілер. Лабиринтішілік гипертензия  лабиринттік шабуылды туындатады. Жақсы терапиялық әсерді қоспа  құрамды инъекция береді:1мл димедролдың 2%-дық ерітіндісі,1мл папаверин гидрохлоридінің 2%-дық ерітіндісі, 0,5мл атропин сульфатының 0,1%-дық ерітіндісі және 2мл пипольфеннің 2,5%-дық ерітіндісі. Қайталамалы ұстаманың алдын алатын және болып жатқан ұстаманы басатын натрий гидрокарбонатының  5%-дық ерітіндісін 50-150 мл-де қолдану  кенінең таралған ем болып саналады. Енгізілетін сұйықтықтың мөлешері мен жиілігі ауру ағымының ауырлығына байланысты анықталады.

Консервативтік емнің әсері болмаған жағдайда хирургиялық ем қолданылады. Оларды 3 топқа бөледі: 1 – деструктивті операциялар, ол кезде VIII нервінің ұштарын бұзады. 2 – ішкі құлақтағы қысымды қалыпқа келтіруге бағытталған хирургиялық шаралар. 3 – вегетативтік нерв жүйесіне қолданылатын хирургиялық шаралар (дабыл өрімін кесу).

 Лабиринтит

Лабиринтит –ішкі құлақтың вестибулалық анализаторы мен есту бөлімінің диффузиялы немесе шектеліп қабынуы. Қазіргі таңдағы лабиринтиттің жіктелуі:

    -этиологиялық факторына байланысты:

• Бей спецификалы
• Спецификалы (туберкулездік, мерездік);

    -патогенезі бойынша:

• Тимпаногендік (отогенді)
• Менингогендік
• Гематогендік

-клиникалық көріністері мен өту ағымына қарай:

• Жіті
• Созылмалы (айқын, жасырын)

-қабынбалы процеістің таралуына байланысты:

• Шектелген
• Диффузиялы

     -патоморфологиялық ерекшелігіне байланысты:

• Сірнелі
• Іріңді
• Некрозды

Ең көп кездесетіні тимпаногендік лабиринтиттер болып келеді. Сонымен қатар лабиринтиттер тимпанопластика мен (түбегейлі) радикалды операция жасатқан наукастарда көп кездесіп отыр. Соңғы 10 жылда созылмалы ортаңғы отиттер кариесі бар және холестеатомамен ауыратындардың 3,8-4,2% кездесетіні анықталған.

Лабиринтиттің этиологиялық факторы ортаңғы құлақта  жіті және созылмалы іріңді қабынуда кездесетін полиморфты флоралардың кез келген түрлері болуы мүмкін. Оның патогенездік механизмінде организмнің реактивтілігі маңызды рөл атқарады. Жіті немесе созылмалы ортаңғы отит кезінде экссудаттың нәтижесінде үзеңгі негізінің сақина байламы мен  ішкі құлақ иірімінің (ұлудың) екіншілік жарғақшасы ісініп, токсиндерге өткізгіштігі артады, соның нәтижесінде диффузиялы сірнелі лабиринтит дамиды. Созылмалы іріңді ортаңғы  отитте кариеспен немесе холестеатомомен даму процесі біршама басқаша, лабиринттің сүйекті капсуласында фистуланың түзілуіне әсер етеді. Ең жиі жартылай айналмалы каналдың латеральдық ампуласы зақымданады, бірақ фистуланың мыс (промонториум) аймағында немесе үзеңгінің негізінде түзілуі жоққа шығарылмайды. Фистулалар біреу немесе көптеген болуы мүмкін, олар грануяциялық қорғаныштық білікпен жабылған, сондықтан мұндай лабиринтитті шектелген деп атайды. Аурудың жағымды ағымында грануляциялы білік дәнекер тінге немесе сүйек тініне айналуы мүмкін. Шектелген лабиринтиттің жағымсыз ағымында  қабынбалық процесс  лабиринттің сүйекті капсуласынан жарғақшалық капсулаға өтеді, содан созылмалы диффузиялы іріңді лабиринтит дамуы мүмкін.

Лабиринттиттердің клиникалық көрінісі  есту және вестибулалық функция бұзылысы симптомдарынан құралады. Сірнелі лабиринтитте  естудің нашарлауы  аралас типті болып  байқалады, дыбыс қабылдаушы аппараттың зақымдануымен және вестибулалық анализатордың тітіркену симптомы немесе  вестибулалық функциянің нашарлауы. Ортаңғы құлақтағы іріңді процестің емдеу аурудың ағымына жағымды әсер етіп, есту және вестибулалық функциясы жақсарады.

Жіті диффузиялы іріңді лабиринтиттің клиникалық көрінісі мүлдем басқа болады. Лабиринтиттердің бұл түрі өте ауыр және қауіпті бассүйекішілік асқынуларды туындатады: менингит және мишық абсцесі. Ауру тез басталады, бас айналады, айқын жіті вестибулалық дисфункциялық симптомдармен байқалады, тепе-теңдіктің бұзылуы, спонтанды нистагм және вегетативтік бұзылыстармен жалғасады. Вестибулалық және есту анализаторларының рецепторлық ұштары толық тез арада бұзылады.

Шектелген лабиринтит – ішкі құлақ қабынуының кең таралған түрі.Оның негізгі белгісі – оң фистулалық симптом. Аурудың  жағымсыз ағымында созылмалы диффузиялы іріңді лабиринтит дамуы мүмкін, бұл да жіті лабиринтит сияқты бассүйекішілік асқынуларды туындатады. Әдетте іріңді лабиринтиттен кейін толық саңыраулық және вестибулалық аппарат функциясының жойылуы байқалады, ал сірнелі лабиринтиттерден айырмашылығы – мұнда есту және вестибулалық функция сақталады.Созылмалы іріңді ортаңғы отиті бар науқастарда және  (түбегейлі) радикалды операциядан кейін егер қуыс эпидермиспен жабылмаса қысымдық (прессорлы) нистагм анықталады, ол лабиринтте фистуланың болуын растайды.

Қысымдық (прессорлы) нистагм жоқ болған жағдайда фистуланы диагностикалауға отомикроскопия көмектеседі, латеральдық жартылай айналмалы каналдың аймақтық проекциясынан эпидермиспен қапталған жастық сияқты құрылымды көруге болады, сүңгілегенде жұмсақ, кейде флюктуация анықталады. Осы аймақты зондтағанда науқастың басы айналады.

Лабиринтитте кешенді консервативтік және хирургиялық ем қолданылады. Дәрі-дәрмектік ем лабиринтішілік қысымды төмендетуге, бассүйекішілік қысымның дамуын және сірнелі қабынудың іріңді қабынуға ауысуын алдын алуға бағытталған. Осыған байланысты міндетті түрде дегидратациялық, антибактериялық  және дезинтоксикациялық емді тағайындау керек. Хирургиялық ем ортаңғы құлақтағы ошақтың элиминациясына байланысты  жасалады, операция типтері:  антромастоидотомия немесе (түбегейлі) радикалды операция.

Созылмалы іріңді отиті бар науқастарда фистуласы бар шектелген лабиринтитте және (түбегейлі) радикалды операциядан кейін дамыған трепанациялық қуыста іріңді-кариозды процесі бар науқастарға бірінші жағдайда (түбегейлі) радикалды операцияны жасайды, содан кейін лабиринттің фистуласына операция, екінші жағдайда бірден фистулаға операция жасалады. Ал операция мерзіміне келетін болсақ, алдын ала дәрі-дәрмектік терапияны жүргізген соң  және жіті вестибулалық дисфункциялық айқын  симптомдары  азайған соң орындалады (ем басталғаннан 6-8 күн).

Көбінесе диффузиялы сірнелі лабиринтитте дәрі-дәрмектік терапияны жүргізумен шектеледі. Жіті ортаңғы отиті бар науқастарда диффузиялы іріңді лабиринтит дамыған жағдайда антромастоидотомия жүргізіледі, созылмалы ортаңғы отиті бар науқастарға (түбегейлі) радикалды (жалпы қуыстық) операция жасалады.

Соңғы он жылда мықты антибиотикотерапияның болғандығынан лабиринтке операция төтенше жағдайда ғана жасалады және  оған көрсетілімдер: лабиринт секвестрациясы, мишықтың лабиринтогендік абсцесі. Лабиринтогендік менингит дамығанда лабиринтті ашу мәселесін жеке шешеді, оны ортаңғы құлақ операциясы кезінде дабыл қуысының лабиринттік қабырғасы аймағында анықталған өзгерістерге және операциядан кейінгі кезеңдегі патологиялық процесс динамикасын бақылау нәтижелеріне байланысты ашады.  Ішкі құлақты дренаждауға бағытталған лабиринтотомия  ішкі құлақ иірімін (ұлуды) мүйіс арқылы ашу жолымен жасалады.

Лабиринтиттердің алдын алу уақтылы диагностикалауға және ортаңғы құлақтағы іріңді ауруларды тиімді емдеуге, созылмалы іріңді ортаңғы отиті бар науқастарды дұрыс диспансеризациялауды ұйымдастыру шараларына негізделген. Шектелген лабиринтит дамыса, ерте диагностикалау және лабиринт фистуласына уақтылы операция жасау есту және вестибулалық анализаторлардың функциясың сақтайды. Іріңді лабиринтитте операция жасау бассүйекішілік асқынулардың дамуын алдын алуға бағытталған (менингит немесе мишық абсцесі).