Баладағы тума жарақаттар
Босану кезіндегі жарақаттар – туып келе жатқан балаға қосымша қолмен көмек, реанимация жасалған кезде пайда болатын жарақаттар. Бұл жарақаттарға паренхиматозды ағзалардың, жұмсақ тіндердің жарақаттары, сүйектердің сынуы жатады.
Кефалогематома – бала туу кезінде сүйекүсті қабаты (надкостница) мен бас сүйегініің арасына қанның жиналуы. Статистика деректері бойынша ол 0,1-1,8% жуық кездеседі.
Нәрестенің басын қарағанда төбе сүйегінің маңында жұмсақ ісік байқалады. Тері түсі өзгермейді, пальпация кезінде флюктуация, ісік, астында тығыз білік анықталады. Кефалогематома көбінесе 2-3 аптадан кейін қайтады. Кейбір жағдайда кефалогематома қайтпай, орнына тұз жиналып, қатты беріш болып қалуы, немесе іріңдеуі мүмкін.
Емі. Кефалогематома көпке дейін қайтпаса, оны пункция жасап, сорып алады, ал іріңдесе, кесіп, іріңдеген жараларды емдеу тәсілдері жүргізіледі. Кішігірім кефалогематомалар емдеуді қажет етпейді, себебі өздігінен 1-2 аптадан кейін қайтады. Егер де кефалогематомасы бар нәрестеде анемия немесе сүйек асты кеңістігіне қан жиналса, алғашқы 5-6 күнге дейін пункция жасауға тыйым салынуы қажет.
Бұғананың сынуы – тума жарақаттардың ең жиі кездесетін түрі. Анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты бұғана сынықтары оның ортаңғы бөлігінде туындайды. Бұл сынықтар ығысумен немесе ығысусыз болуы мүмкін.
Зақымданған қолдың қимылы шектеулі немесе қимыл мүлде болмайды. Бұғана аумағында жұмсақ тіндердің ісінуі, басқанда ауырсыну, сүйек сықыры (крепитация) байқалады. Диагноз клиникалық көрініс пен рентгенографиядағы өзгерістерге байланысты қойылады. Сүйек қабы астының сынуы кезінде клиникалық көрінісі жеткіліксіз болғандықтан диагноз кешеулетіліп сүйек сүйелі пайда болғанда қойылады.
Бұғананың сынуының кейбір клиникалық көрінісі Дюшен-Эрба тума салдануына ұқсас болады. Сондықтан бұл екі жарақатты бір-бірінен ажырата білу қажет.
Емі. Нәрестелерде бұғана сынғанда репозиция жасаудың қажеті болмайды. Жарақаттанған қолды Дезо әдісі бойынша 7-10 күнге қолтыққа жастықша салып денесіне байлап қояды. Бұғана сынығы жақсы бітіп, қолдың күш-қимылына кері әсерін тудырмайды.
Иық сүйегінің сынуы өзінің жиілігімен тума жарақаттардың ішінде екінші орын алады. Көбінесе иық сүйегінің ортаңғы бөлігі сынады, ал эпифизеолиздер сирек кездеседі
Нәрестенің иығының қисайғандығын, қолының салбырап жатқандығын, оны қимылдата алмайтындығын көруге болады. Кейде иық сүйегінің орта бөлігі сынығында n.radialis жарақаттанады. Сондықтан нәрестені тексерген кезде саусақтарының сезімталдығын, қимылдың бар-жоқтығына көңіл аудару қажет. Диагноз рентгенографиядан кейін қойылады.
Емі. Нәрестелерде иық сүйегі сынғанда репозиция жүргізілмейді, тек иммобилизация жасалады. Ол үшін Дезо, Павлик және басқа да тәсілдер қолданылып, қолды 10-12 күнге таңып қояды.
Сүйек сынықтарының ығысуы болған жағдайдың өзінде, олар, бала өсе келе жойылады. Егер де сынықпен бірге жүйке тамырларының жарақаттануы анықталса, онда тиісті емі: массаж, емдік денешынықтыру, витамин В1, прозерин тағайындалады.
Иық сүйегінің эпифизеолизі акушерлік көмек көрсету кезінде, қолды бұрағанда туындайды. Эпифизеолиздің клиникалық көрінісі Дюшен –Эрба салдануына ұқсас болады. Бірақ сынық кезінде буын тұсын ұстағанда ауырсыну, сықыр, патологиялық қозғалыс анықталады.
Нәрестеде эпифиздің сүйектену ядросы рентгенограммада көрінбейді, сондықтан рентгенодиагностика қиын, тек қана 7-10 күннен кейін рентгенограммада сүйек сүйелін көріп сынықтың болғандығын анықтауға болады.
Емі. Қолды шинаға 10-14 күнге салып, байлап қою қажет. Иық сүйегінің төменгі эпифизінің эпифизеолизі кезінде жабық репозиция жасалып, қолға ортафизиологиялық жағдайда 10-12 күнге гипстен лонгета салынады.
Сан сүйегінің сынуы – бала жамбаспен немесе көлденең келген жағдайында көмек көрсету, немесе аяғына бұрған кезде туындайды. Жиірек диафиздің сынулары кездеседі. Олар көлденең, немесе қиғаш болуы мүмкін. Бұлшық ет тобының жиырылуы әсерінен сынған сүйектің жоғарғы бөлігі алдыға, сыртқа, ал төменгісі жоғары және артқа ығысады.
Санның ортаңғы немесе үстіңгі бөлігінде ісіну, голифе тәріздес деформациясы, өздігінен болатын қимыл-қозғалыстардың шектелуі анықталады. Рентгенографияда сынық белгілері көрінеді. Сан сүйегінің эпифизеолизіне тән клиникалық көрініс: жарақаттанған аяқ жазылып сыртқа қарай айналып жатады, бала аяғын жоғары көтере алмайды, шап маңында ісік байқалады, басқанда ауырсыну, аяқты төмен тартып ішке қарай айналдырғанда сүйек сықыры анықталады.
Рентгенограммада сыныққа тән өзгерістер алғашқы күндері анықталмайды, олар 10-12 күннен кейін көрінеді.
Емі. Нәрестелердің сан сүйегі сынғанда аяқты Шеде әдісімен 10-14 күнге жоғары тартып асып қояды. Емдеу кезінде қалған сүйек ығысулары бала өсе келе түзеледі. Шеде әдісімен тартудан кейін, санға, сыртқа қарай шалқайтатын шина салынады. Сан сүйегінің эпифзеолизінен кейін coxa vara-ны, асептикалық некрозды болдырмау мақсатында балалар ортопедтің бақылауында болулары тиісті.
Омыртқа жотасы мен жұлынның тума жарақаттары өте ауыр жарақаттар қатарына жатады, себебі баланы мүгедектікке немесе шетінеуіне әкелуі мүмкін.
Нәрестелердің омыртқа жотасы, оның көптеген буындарының тұрақсыздығымен ерекшеленеді. Сондықтан күшпен жасалған бүгу, тарту, басты немесе жамбасты бұру омыртқаның, кейде жұлынның қосыла жарақаттануын туындатады.
Омыртқа жотасының мойын бөлімінің зақымдануын, жанама белгілер арқылы болжауға болады. Олар: мойын бұлшық еттерінің тартылуы, мойынның ұзарып, немесе қысқарып көрінуі, нәрестенің басын қисық ұстауы, орағанда, суға түсіргенде мазасыздануы, омырау емуінің бәсеңдеуімен білінеді.
Неврологиялық көрініс жұлын, немесе жүйке тамырлары жарақаттанған жағдайда туындайды. Клиникасында нәресте қолының әлсіздігі (парапарез), салданылуы (плегия) байқалады. Мойын жұлыны жарақаттанған кезде иық пен білек ішке қарай бұралып, І саусақ алақанға әкелініп, жұдырық түйіліп, қол қозғалыссыз салбырап, аяқтарда парездер анықталып, зәр шығуы бұзылады.
Бел, немесе кеуде омыртқалары зақымдалғанда, омыртқа бойындағы бұлшық еттерінің тартылуы, кифоз, кифосколиоз, ораған кезде мазасыздануы анықталады. Кеуде бөлімінің жұлыны жарақаттанғанда алдыңғы құрсақ бұлшық еттерінің болбырауы, аяқтың спастикалық парезі байқалады. Ал, бел аймағындағы жарақат кезінде нәрестені қолтығынан көтергенде аяғындағы моно-, парапарездің, зәр ағзаларының функциясының бұзылуы анықталады.
Емі. Жұлын мен омыртқа жотасы туа зақымданған кезде көмекті босану бөлмесінде немесе нәрестелер палатасында бастаған жөн. Біріншіден, зақымдалған омыртқа жотасын иммобилизациялау қажет: мойын омыртқасы жарақаттанғанда шеңбер тәріздес мақта-дәкеден жасалған таңу жарақаттанған баланың басының астына салынады. Шеңбердің қалыңдығы 6-8 см, ішкі диаметрі бас аумағынан 2-3 мм-ғе кішірек болады.
Иммобилизация үшін мақта-дәкеден жасалған таңба мен 3 қатар жаялық қажет: бірінші жаялықтың үстіне, ені – екі иықтың еніндей, ұзындығы, қара құстан құйымшаққа дейін жететін бірнеше қабаттан құралған жаялық салынады, оның үстіне бірнеше қабаттан тұратын «үшбұрышты» жаялықты негізімен үстіге қарата жайып үстіне мақта-дәкеден жасалған шеңбер қойылады. Міне осындай жаялыққа баланың басын, шеңберге, бұрылмайтындай қылып орналастырып, тек қана басы мен денесінің үстіңгі бөлігін орайды. Иммобилизация мерзімі 2-3 аптаға созылады.
Мойын омыртқасы орнынан жылжып кеткен жағдайда ортопед бір сәттік репозицияны арнайы нәрестелер бөлімінде жүргізеді. Репозиция 0,1 мл 50% анальгин жасалғаннан кейін тазалынып, баланы гипстен жасалған «бесікке» жатқызады. Гипстен «бесік» – алдын ала баладан алынған пішін бойынша жасалады.
Иммобилизация мерзімі 3-4 аптаға дейін созылады.
Кеуде және бел омыртқалары жарақаттанғанда, травматолог баланы ішіне жатқызып, бір қолымен екі аяғынан жоғары көтеріп, екінші қолымен патологиялық кифозы бар жерге жайлап басып деформацияны біртіндеп кетіреді. Гиперкоррекция жағдайында пішін алынып, баланы сол бойынша гипстен немесе поливиктен жасалған «бесікке» жатқызады. Иммобилизация 2-3 айға созылады. Сонымен қатар 3-4 аптадан кейін – жалпы массаж, ЛФК тағайындалады.
Омыртқа жотасының асқынған жарақаттарында жұлынның функциясын қалпына келтіру мақсатында, тиамин бромид, пиридоксин хлорид, кокарбоксилаза, эуфиллин, папаверин гидрохлорид, энцефабол, ал төртінші аптадан бастап – церебролизин, лидаза, прорезин мен дибазол тағайындалады.
Құрсақ қуысының паренхиматозды мүшелері мен құрсақ арты алаңының тума жарақаттары.Бауыр, көкбауыр, бүйрек үсті безінің жарақаттары бала өміріне қауіп тудыратын зақымдарға жатады. Аталған жарақаттарды – босану кезіндегі қиыншылықтар (ірі нәресте, уақытына жетпей туу, босану әлсіздігі, акушерлік көмек, нәрестелердің анатомо-физиологиялық ерекшеліктері) туындатады.
Көкбауыр мен бауырдың зақымдалуы. Бұл жарақаттардың әсерінен нәрестеде стресс, анемия, мидың қан айналысының бұзылуы туындайды. Пальпацияда ауырсыну, іш бұлшық еттерінің қатаюы, ішек өтімсіздігінің көрінісі байқалады. Аталған ағзалардың капсуласы жыртылып, қан құрсақ қуысына жиналған жағдайда, шок туындайды. Тері қабаты бозарып, сарғылттанып, ішінің көлемі ұлғаяды, іш бетінің тіндері ісінеді. Ұлдарда құрсақтың қынаптық өсіндісінен қан ағып, ұма көгеруі, ісінуі байқалады. Перистальтика естілмейді, іш пердесінің тітіркенуі – Щеткин-Блюмберг белгісі анықталады.
Диагнозы клиникалық көрінісі, ультрадыбыстық тексеру, рентгенологиялық деректер негізінде қойылады. Рентгенограммада құрсақ қуысының төменгі бөлімдерінің қараюы көрінеді. Гемоглобиннің, гематокрит, эритроциттер саны, ОЦК азаяды. Қан ағзалар капсуласының астына жиналған жағдайда, УЗИ зақымдалған мүшенің көлемінің ұлғаюын, құрсақ қуысында қанның бар-жоқтығын көрсетеді. Ауыр жағдайдағы диагноз қою үшін лапароцентез, немесе лапароскопия жасалады.
Емі. Гематома капсула астында болған жағдайда қан ағуын тоқтатуға арналған консервативтік ем жүргізіледі: плазма, қажет болса қан құйылып, кальций, викасол препараттарын беріледі. Капсула асты гематомалар 3-4 аптадан кейін өздігінен қайтады. Оны ультрадыбыстық тексеру көмегімен анықтауға болады.
Капсула жыртылып бауыр паренхимасынан аққан қан құрсақ қуысына жииналған жағдайда операция жасалады. Бауыр паренхимасынан аққан қанды тоқтату үшін Кузнецов-Пенский тігісі, шарбымен тампонада, гемостатикалық губка қолданады. Көкбауыр жарылғанда көбінесе спленэктомия жасалады.
Операциядан кейін гемотрансфузия, гемостатикалық ем жалғастырылады.
Бүйрек үсті безіне қан құйылу. Тума зақымдалу нәтижесінде бүйрек үсті безінің тініне қан құйылып, капсула астына қан жиналуы мүмкін. Капсула жыртыл-ған кезде қан бүйрек маңында, құрсақ арты кеңістігінде, шап аймағында, ұлдарда ұмада кейде құрсақ қуысына жиналуы мүмкін.
Бүйрек үсті безіне қан құйылғанда анемия, пальпация кезінде құрсақ қуысында ауырсынатын ісік, ал 2-3 күннен кейін бүйрек үсті безінің функциясының, жетіспеушілігі анықталады. Нәрестенің жағдайы ауыр, қимылсыз жатады, анасының омырауын алмайды, берген сүтті құсып тастайды, жылағанда дауысы шықпайды, температурасы төмендейді, өне-бойы бозарып, іші қампиып кетеді. Зақымдалған бел аймағында ауырсыну мен ісіну анықталады.
Диагноз УЗИ, рентгенография және клиникалық көрініс негізінде қойылады. Рентгенограммада құрсақ арты кеңістігінің кеңеюі анықталады.
Бүйрек үсті безіне қан құйылып, бірақ құрсақ қуысына қан кетпеген жағдайда консервативтік ем жүргізіледі. Нәрестелерге гидрокортизон немесе преднизолон беріледі. Бүйрек үсті безінің гематомасы бүйректі ығыстырып, оның функциясына кері әсер ететін жағдайда ұйылған қанды алып тастау үшін 2-3 аптадан кейін люмботомия жасалады.
Мойын омыртқасы орнынан жылжыуы
Мойын омыртқасы орнынан жылжып кеткен кезде репозиция жүргізеді. Репозиция 0,1мл 50 процент анальгин жасалғаннан кейін өткізіліп, баланы гипстен жасалған бесікке жатқызады. Гипстен бесік алдын ала баладан алынған пішін бойынша жасалады. Иммоболизация мерзімі 3-4 аптаға дейін созылады.
Кеуде мен бел омыртқалары жарақаттанғанда баланы ішіне жатқызып, бір қолымен екі аяғынан жоғары көтеріп, екінші қолымен патологиялық кифозы бар жерге жайлап басып деформацияны біртіндеп кетіреді. Иммобилизация 2-3 айға созылады. 3-4 аптадан кейін массаж, лфк тағайындалады.
ТУА ПАЙДА БОЛҒАН ҚИСЫҚ МОЙЫН – бастың бір жағына кетіп, қарама-қарсы жаққа бұрылуы.
ЕМІ: Нәресте 7-10 күнге келгеннен бастап жүргізіледі. Арқасында жатқан баланың басын сау жаққа қарай қисайтып, бетін ақауы бар жаққа қарай бұру қажет. Күніне 10-15 минуттан 3-4 рет жасалады. УВЧ, калий йодиді, ранидазамен электрофарез тағайындалады. Мойыны мен бетіне массаж жасалу керек. Консервативті ем 3 жасқа дейін жүргізіледі.
Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз:
- Балалардағы бас ми жарақат ерекшелігі
- Балалардағы құрсақ жарақаттары
- Балалар жарақатының ерекшеліктері
- Бассүйек ми жарақаты
