Акушерия және гинекологиядағы жедел жағдайлар

Акушерия және гинекологиядағы күттірмейтін жағдайларда жедел жәрдемді көрсету және диагностикалау алгоритмі

Акушерия және гинекологияда келесідей жедел жағдайлар болады:

1. Акушериядағы қан кетулер 
2.  Преэклампсия және эклампсия
3.  Гинекологиядағы «іш теспесі» синдромы

Жүктілік және босану кезінде пайда болған қан кетулер бөлінеді:

• Негізделген, жүктілік және босану ағымында асқынумен шақырылған
• Негізделген, аурулармен шақырылған, жыныс мүшелерінің патологиялық өзгерістері

Акушерлік қан кетулер

Қан кетулер, жүктілік, босануда және босанудан кейінгі кезеңнің ағымында пайда болған асқынулармен байланысты.

Жыныс жолдарының патологиялық жағдайда болумен жүктілік кезінде қан кетудің себебі болады:

1. Жатыр мойынының қанаушы  эрозиясы
2. Жатыр мойынының қанаушы полипі
3.  Қынап және жатыр мойынының қатерлі түзілістері
4. Жатыр мойынының және қынаптың варикозды тамырларының зақымдалуы
5. Жатыр, жатыр мойыны, қынаптың жарақаттануы.

Жүктілік және босану кезінде қан кету ең қауіпті асқыну болып табылады,   ана мен бала өміріне қауіп төндіретін, шұғыл күттірмейтін көмекті көрсетуді керек етеді, 25%   ана өлімі акушерлік қан кетулермен байланысты.

Акушерлік қан кету пайда болған мерзім аралығымен және олардың себептері:

• Жүктіліктің І жартысында қан кетулер. Жиі себептері аборт, жатырдан тыс жүктілік, көпіршікті тығын болады
• Жүктіліктің ІІ жартысында қан кетулер, босанудың I және II кезеңінде. Жиі себептері плацентаның жолда жатуы, қалыпты орналасқан плацентаның уақытынан бұрын ажырауы болады.

• Босануда бала жолдасы кезеңінде қан кету. Бекіну аномалиялары және плацентаның бөлінуі себептері болады.
• Босанудан кейінгі ерте кезенде қан кету. Негізгі себебі босанудан кейін миометрияның қысқару қабілеттілігі болады.
• Босанудан кейінгі кеш кезеңінде қан кету. Негізгі себебі жатырдың қабынудың зақымдалуы болады.

Акушерлік қан кетулер:

• Жүктіліктің І жартысында қан кетулер
• Жүктіліктің ІІ жартысында қан кетулер(дәрігерге дейінгі көмек)

Жүктіліктің І жартысында қан кетулер:

• Өздігінен болған түсік
• Көпіршікті тығын
• Жатырдан тыс жүктілік

Өздігінен болған түсік

• Өздігінен болған түсік акушерлік патологияның негізгі түрлеріне жатады
• Өздігінен болған түсік 15-20% барлық қалауы бойынша жүктілікте болады.

Өздігінен болған түсіктің патогенезі:

• Жатырдың жиырылуының кенеттен пайда болуы – іштің төменгі бөлігінде толғақ тәріздес ауырсынулар
• Жатыр қабырғасынан ұрық жұмыртқасының түсуі – қынаптан қанның бөлінуі
• Жатыр қуысынан ұрық жұмыртқасын қуылуы – ауырсынумен қан бөлінуінің жоғарлауы

Түсіктің клиникалық сатылары:

• Қауіпті аборт
• Басталған аборт
• Аборт жолда
• Толық емес аборт
• Толық аборт

Диагностикалау алгоритмі:

• Іштің төменгі бөлігінде ауырсыну және қынаптан қан бөлінуіне шағымдануы
• Анамнезінде етеккірдің тежелуіне нұсқалау
• Арнайы осмотр: қынап және жатыр мойынының ауруларын алып тастау
• Жатыр ұзындығы етеккір тежелуіне мерзіміне сай
• Жатыр мойынында құрылымдық өзгеру

Қосымша зерттеу:

• ß – ХГ тест: оң
• УДЗ : жатыр қуысында ұрық жұмыртқасы бар

Өздігінен болған түсік кезіндегі көмек көрсету алгоритмі:

Өздігінен болған түсіктің клиникалық ағымымен ажыратылады:

• Қауіпті және басталған аборт: жүктілікті сақтап қалу мақсатында, медикаментозды ем
• Аборт жолда және толық емес аборт: шұғыл түрде күттірмейтін көмекті көрсету керек – қанды тоқтату мақсатында абортты инструменталды аяқталу көрсетілген

Көпіршікті тығын (пузырный занос)

Хориональды қабықшаларының ауруларына жатады.

Көпіршікті тығын клиникасы:

• Етеккірдің тежелуі
• Жүктіліктің күмәндену көріністерінің пайда болуы
• Жатырдың ұлғаюы жүктіліктің болжам мерзіміне сай
• Жүктіліктің 1 триместрінде преэклампсия көрінісі пайда болуы мүмкін
• Жүктіліктің 1 триместрінде  жиі жатыр кетуі пайда болады.

• Мінезі және бөліністердің қарқындылығы әр түрлі (ал қызыл және қара-қоңыр, мөлшерлі және  көп мөлшерлі)
• Көпіршік сияқты бөліністерге тән пайда болуы мүмкін
• Жүктіліктің шынайы көріністерінің болмауы
• 50% жағдайда тека-лютеинді аналық кистасы анықталады, екі жақты жиі емес

Диагностикалау алгоритмі:

• Клиникалық мәліметтері
• Қосымша зерттеудің нәтижелері

• УД зерттеу: жатыр қуысында ұрық жұмыртқасының болмауы, тек ұсақ-кистозды ткань анықталады ;
• биологиялық сұйықтықта: ß- ХГ жоғары концентрациясы және трофобластикалық ß-глобулин

Емдеу алгоритмі:

• Көпіршікті тығынды алып тастау:

– кюреткамен абайлап эвакуациялау және вакуум-экскохлеатрмен

– жатыр мойынының ашылу жеткілікті дәрежесінде саусақпен алу

– Жатырдың үлкен өлшемде ( 20 аптадан кем) мөлшерлі қан кетуде гистерэктомия

• Жыл бойы паценттің қанында және зәрінде ß- ХГ сатысын анықтауда жүйелі бақылау
• Көпіршікті тығын алынғаннан кейін 1-2 айдан кейін ß- ХГ титрінің сақталуы болса, хориокарциноманы алып тастау керек
• Көпіршікті тығынды алып тастағаннан кейін контрацепция 2 жыл

Жатырдан тыс жүктілік

Шағымдары:

• қынаптан қанды бөліністер
• іштің ауырсыну айқын көрінген, іш теспе клиникасы пайда болады

Жүктіліктің II жартысында қан кетулер

• Плацентаның жолда жатуы
• Қалыпты орналасқан плацентаның уақытынан бұрын ажырауы

Плацентаның жолда жатуының клиникасы:

• Қан кету жиі кенеттен басталады, белгісіз себептерімен, тыныштықта және жиі емес түнде
• Кейде қан ағу физиологиялық жүктемесінен кейін және қынаптық зерттеуді дөрекі жүргізгеннен кейін пайда болады.
• Қан кету ауырсынусыз, әрқашан сыртқы, ал қызыл қан бөліктермен ағады.

• Жатыр ауырсынусыз, тонусы қалыпты
• Жиі ұрықтың жамбаспен келуі және дұрыс емес орналасуы
• Ұрық кеш зиян шегеді

ҚОПУБА клиникасы 

• Жатырдың ішінде ауырсыну, бастамасында локальді болуы мүмкін гематома орналасуына сай
• Жатырдың ауырсынуының жоғарлауы және оның тонусының жоғарлауы
• Қан кету, алдымен жатыр қуысында (бозаруы,   АҚ төмендеуі,   РS жиілеуі) және сонан кейін сыртқы
• Сыртқы қою қара қан бөлінуі, ұйыған қанның болмауы
• Ұрықтың зиян шегудің көріністері, мөлшерлі ерте көрінеді; жатыр қабырғасыннан плацентаның     1/3 бөлігі түскеннен кейін ұрық өледі

Дәрігерге дейінгі күттірмейтін көмекті көрсету алгоритмі :

• Әйел жағдайын бағалау
• «Жату» түрінде профильді стационарға госпитализациялау көрсетілген
• Шок көрінісі  болса хабарлама беру керек,   физиологиялық ертіндісін тамыр ішілік енгізуді бастау  және жақын стационарға   жөнелту

Гинекологиядағы «іш теспесі» синдромы кезінде дифференциалды диагностика:

Түтікшелі аборт

• жедел аппендицитпен
• жатыр қосалқыларын жедел қабынулары
• жатырлы жүктілік кезінде өздігінен болған түсік
• аналық без аяқшасының бұрылуы

Жатыр түтікшесінің жыртылуы

• аналық без апоплексиясымен
• паренхиматозды мүшелерінің жыртылуы

Преэклампсия және эклампсия

Дәрігерге дейінгі күттірмейтін көмекті көрсету алгоритмі:

Әйел жағдайы:

1. Артериальді қысым   140/90 мм рт ст >
2. Басының ауруы, көз көруінің бұзылуы  , құсу, құлақтың шуылдауы, боли в эпигастрия аймағында ауырсыну
3. Бүкіл денесінде ісінулері айқын көрінуі

Науқасты сол бүйірге жатқызып аспирацияны алдын-алу мақсатында жатқызу. Дәрігерді және лаборантты шақыру.

Қамтамасыз ету

• еркін тыныс алу
• зәрді катетеризациялау

1. Перифериялық тамырды катетеризациялау
2. Күкірт қышқыл магнезиясын старттық дозасын тамыр ішілік енгізу (25%-20 мл 5-10 минут  ішінде ақырын)
3. Сонан кейін тамыр ішілік тамшылап күкірт қышқыл магнезиясын енгізу 320,0 физиологиялық ертіндісіне 25%-8 мл   11-22 тамшы/мин (1,0-2,0 гр/сағ)
4. Диастолиялық қысымды сақтау кезінде 110 мм рт ст және кем нифедипин дозасы 5-10 мг ауыз арқылы

Дәрігерге дейінгі күттірмейтін көмекті көрсету алгоритмі:

• Пациентті сол бүйірге жатқызу
• Зақымдалудан қорғау
• бірақ белсенді ұстамау керек
• Дәрігерді және лаборантты шақыру

Әйел жағдайын бағалау

1. Ұстама және есінен тану
2. Артериальді қысым 140/90 мм рт ст және жоғары
3. Бүкіл денесінде ісінулердің айқын көрінуі
4. Зәрде ақуыздың болуы   0,3 г/литр кем

Ұстама кезінде және содан кейін оттекті беру келесідей тәртіпте жүргізуді қамтамасыз ету керек:

• Ауыз қуысын кенейткішпен ауызды ашу
• Тілдің жабылып қалмас үшін,тіл ұстағышпен ұстау және астынғы жақты ұстау.
• Сақталған өздігінен тыныс алу ауыз қуысын секреттен босату және ауаның түсуіне тыныс жолдарына ауа өткізгіш енгізу
• Өздігінен тыныс алудың болмауы кезінде маска және Амбу қабымен қамтамасыз ету

1. Перифериялық тамырды катетеризациялау
2. Күкірт қышқыл магнезиясын старттық дозасын тамыр ішілік енгізу (25%-20 мл 5-10 минут  ішінде ақырын)

Сонан кейін тамыр ішілік тамшылап күкірт қышқыл магнезиясын енгізу 320,0 физиологиялық ертіндісіне 25%-8 мл 11-22 тамшы/мин (1,0-2,0 гр/сағ)

Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз:

1. Акушерлік қан кету
2. Гинекологиядағы өткір іш синдромы
3. Гинекология тәжірибесінде қан кету
4. Ауруханаға дейінгі акушерлік босануды жүргізу