Увеит

Тамырлы қабат қабынуы. Увеиттер

Тамырлы қабат үш бөлімнен тұрады: нұрлы қабық, цилиарлық дене және хориоидея. Тамырлы қабаттың құрылымының анатомиялық ерекшеліктері.

Қанмен қамтамасыз етілуі. Нұрлы қабық пен цилиарлық денені қанмен қамтамасыз ететін ошағы біреу болады да, ал хориоидеяның тамырлық жүйесі оқшау келеді.
Сезімталдық иннервациясы. Нұрлы қабық пен цилиарлық дене үштік нервтің бірінші тармағымен иннервацияланады, ал хориоидеяда нерв талшықтары болмайды.

Тамырлы қабаттың қанмен қамтамасыз етілу ерекшеліктері: қан ағу жылдамдығы баяу, капиллярлардың саңылауы үлкен болып келеді (тамырлы қабаттың капиллярларының саңылауы эритроциттің диаметрімен сәйкес келеді, ал басқа мүшелер мен тіндердің капиллярларының саңылауы эритроциттің диаметрінен кіші болып келеді), фенестрацияланған ка- пиллярлар кездеседі (яғни, капиллярлардың саңылауы ірі молекулаларды өткізе алады). Тамырлы қабаттың баяу қан ағысы бірнеше факторлармен негізделген: тамырлы қабаттың артериясының саңылауы жалпы алғандағы капиллярлардың саңылауынан кішірек болады; капиллярлардың превенозды бөлімінде тарылуы венозды қан ағымын тежейді. Қан ағымының жылдамдығы мен кернеулігінің төмендеуі тамырлы қабатта түрлі бактериялықжәне токсикалық агенттердің иммунды кешендері мен ісіктік жасушалардың абсорбциясына және фиксациясына жағдай жасайды.

Тамырлы қабаттың ауруларына жатады: қабынбалы аурулар (увеиттер) және дистрофиялық үдерістер (увеопатиялар), ісіктер мен даму ақаулары. Кейбір көз ішілік немесе көзден тыс аурулар нәтижесінде қарашықтың пішіні мен өлшемінің өзгеруі анықталады.

Увеиттер

Этиологиясы

Увеиттердің дамуында экзо — және эндогенді факторларды анықтайды. 30% жағдайда увеиттердің этиологиясы анықталмаған болып шығады.

Эндогенді факторлар увеиттердің этиологиясында негізгі рөлді атқарады. Оның ішінде метастатикалық инфекциялар (мерез, туберкулез, токсоплазмоз, т.б.), жүйелі аллергиялық және аутоиммунды аурулар (ревматизм, ревматоидты артрит, Бехтерев ауруы, т.б.), эндокриндік бұзылыстар және т.б.
Экзогендік факторлар (жарақаттар, көздің ішкі құрылымдарына операция жасау, кератиттер, склериттер) увеиттердің дамуында маңызы үлкен емес, өйткені тамырлы қабаттың сыртқы ортамен байланысы жоқ.

Жіктелуі

Н.С. Зайцевтың (1984 ж.) жіктеуіне сәйкес увеиттер этиологиясы бойынша, үдерістің орналасуына, ағымына және белсенділігіне байланысты жіктелінеді.

Этиологиясына байланысты:

инфекциялық және инфекциялы-аллергиялык увеиттер;
аллергиялык инфекциялық емес увеиттер;
жүйелі аурулар кезінде кездесетін увеиттер;
жарақаттан кейінгі увеиттер;
басқа патологиялық жағдайлар мен этиологиясы анықталмаған увеиттер.

Қабыну үдерісінің орналасуына байланысты увеиттер бөлінеді:

алдыңғы увеит (иридоциклит);
артқы увеит (хориоретинит);
жайылған увеит (панувеит).

Белсенділігіне байланысты: белсенді, белсенділігі орташа, белсенді емес болып бөлінеді.

Ағымы бойынша: жедел, жеделше, созылмалы түрлеріне жіктелінеді.

Алдыңғы увеиттер (иридоциклиттер)

Науқас көру өткірлігінің нашарлауына, көзден жас ағуына, жарыққа карай алмауына, көздің кызаруы мен көзде ауырсыну сезімінің болуына шағымданады (яғни, касаң қабықтық синдромы дамиды). Ауырсыну сезімі жарық күшінін өзгеруі мен аккомодация кезінде күшейеді.

Қараған кезде көз алмасының перикорнеалдық инъекциясын, касаң кабыктың арткы беткейіңде, кей кездері көз бұршағында да преципитаттар анықталады. Преципитаттар алдыңғы камера ылғалдылығының жасушалық элементтері фибринмен жабысуы нәтижесінде түзіледі. Экссудациянын көп болуына байланысты алдыңғы камераның ылғалдылығы өзінің мөлдірлігін жоғалтады. Бастапқы кезде опалесценциясы болса, кейін айқын кабыну үдерісінде алдыңғы камера ылғалында фибриннің тығыз конгломераттарын, гипопион (микроорганизмдер жоқ ірің), гифеманы (қан) көруге болады.

Нұрлы кабық тінінің ісінуі онын түсінің өзгеруі мен суретінін бұлдырлауымен көрінеді. Көгілдір немесе сұр-көгілдір түсті нұрлы қабық кір жасыл түсті болып көрінсе, ал қоңыр нұрлы кабық тот басып кеткендегі реңге ие болады. Нұрлы қабық түсінің өзгеруі осы қабықтың гиперемиясы мен жасыл түс беретін гемосидериннің пайда болуымен түсіндіріледі. Гемосидерин бұзылған эритроциттердің гемоглобинінен түзіледі.

Иридоциклит кезінде нұрлы қабықтың ісінуі мен қабыну аймағында простогландиндердің жиналуы салдарынан миоз дамиды. Қарашықтың жарыққа деген реакциясы әлсіз болады немесе мүлдем анықталмайды. Артқы синехиялардың түзілуіне байланысты (нұрлы қабықтың көз бұршақтың алдынғы капсуласымен жабысып қалуы) қарашықтың пішіні өзгеруі мұмкін.

Кейбір кездері нұрлы қабық қарашықтың бойымен толығымен көз бұршақпен жабысуы мүмкін (қарашықтың жабысуы). Ауыр жағдайда қарашық маңында экссудаттар жиналуынан қарашықтың толық бітелуі жүреді. Қарашықтың жабысуы немесе толық бітелуі алдыңғы және артқы камералардың арасындағы байланыстың бұзылуына әкеледі. Нәтижесінде көз ішілік сұйықтық артқы камерада жинала беріп, нұрлы қабықты алдыға қарай итереді (нұрлы қабықтың бомбажы). Кейде нұрлы қабықтың жиегі лимб аймағымен жабысады — гониосинехиялар. Жіті қабыну үдерісі нәтижесінде көз ішілік қысымның жоғарылауы байқалады, бірақ кейбір жағдайларда көз алманың гипотониясы да байқалуы мүмкін (цилиарлық дененің секреторлық функциясы тежелген жағдайда). Дифференциалды диагностиканы «кызыл» көз синдромы кездесетін аурулармен жүргізеді: жіті конъюнктивит, кератит, глаукоманың жіті ұстамасы кезінде, көз алманың жарақаты.

Этиологиялық, патогенетикалық және симптоматикалық терапияның қағидаларын ескере отырып, емін стационарлық жағдайда жүргізеді.

Патогенетикалық емнің негізінде қабынуға қарсы берілетін препараттар үлкен дозада колданылады. Жергілікті және жүйелі түрде колданылатын глюкокортикоидтардың тиімділігі өте жоғары болып келеді (әсіресе, ауыр жағдайда). Кортикостероидты терапияға қосымша ретінде немесе айқын емес қабыну үдерісі кезінде глюкокортикоидтардың орнына жергілікті түрде стероидты емес кабынуға карсы дәрілер қолданылады (диклофенак).
Артқы синехиялардың пайда болуын алдын алу үшін мидриатиктер тағайындалады. Нұрлы кабықтың бомбажы кезіндегі алдыңғы және артқы камералардың арасындағы байланысты лазерлік иридэктомия көмегімен (нұрлы қабықгың шеткері аймағында тесік жасау) қалпына келтіреді. Фибриноидты синдромының белгілерін азайту мақсатында жергілікті түрде фибринолитикалык препараттар және протеазанын ингибиторлары колданылады. Ауыр жағдайдағы ірінді иридоциклит кезінде алдыңғы камераны антибиотик ерітінділерімен жуады.

Иридоциклиттерді уақытылы емдеу толықтай сауығып кетуіне әкеледі. Алайда, ұзақ ағымды, әсіресе кайталана беретін иридоциклиттер көз бұршақтын бұлынғырлануына (аскынған катаракта), екіншілікті постувеалдық глаукома, касаң кабыктың лента тәрізді дегенерациясы, көз алманың тұракты гипотониясы сияқты ауыр асқынуларға әкеледі.

Артқы увеиттер (хориоидиттер)

Хориоидеянын оқшау түрде зақымдануы сирек кездеседі, көп жағдайда хориоидея мен тор қабық (хориоретинит) бірдей закымданады. Арткы увеит кезінде науқаста көздің ауырсынуы, көзінен жас ағуы, жарыққа карай алмау сияқты шағымдар болмайды. Шеткері аймақтағы қабыну үдерісі ешбір симптомсыз өтуі мүмкін. Қабыну үдерісі орталық аймақта орналасса, онда тор кабыктың ісінуі нәтижесінде наукастар көру жітілігінің сәл төмендегеніне, фотопсия, метаморфопсия, макропсия мен микропсиянын пайда болуына шағымданады. Офтальмоскопия кезінде көз түбінде жиектері анық емес, шыны тәрізді денеге сәл шығыңқы тұрған, борпылдақ ақ түсті экссудативті ошақ түрінде келген қабыну фокусы көрінеді. Үдерістің белсенділігі төмендеген кезде ошактың шеттері анық көрініп, фиброз дамиды. Хориоидея жіңішкіреп, пигменттік жасушалардын пролиферациясы нәтижесінде атрофияланған аймақтарда пигмент жиналады. Белсенді қабыну үдерісі кезінде тор қабықка немесе хориоидеяға қан кету сирек кездеседі.

Дифференциалды диагностиканы экссудативті ретинит, невустың бастапқы сатысы, хориоидеяның меланомасы сияқты аурулармен жүргізеді. Диагнозды нақтылау үшін флюоресцентті ангиография, электрофизиологиялық, ультрадыбыстық және радиоизотопты зерттеулер жүргізіледі.

Емін этиотропты және кабынуға карсы терапиядан бастайды. Қабынуды азайту үшін глюкокортикоидты препараттарды парабульбарлық инъекция түрінде, ал ауыр жағдайда — жүйелі түрде енгізеді. Гормоналды терапияға косымша стероидты емес қабынуға қарсы препараттарды жүйелі түрде вобэнзим мен флогэнзим тағайындалады. Тор қабықтың экссудативті ажырауы дамыған кезде хирургиялық ем көрсетілген, яғни торқабықтың лазерлік коагуляциясы немесе трансклералық криокоагуляция.

Аурудын болжамы үдерістің этиологиясына, орналасуына және таралуына байланысты. Артқы увеиттердің ауыр асқынулары (көру нервісінің атрофиясы, тор қабықтың экссудативті және тракциондық ажырауы) соқырлыққа әкеледі.

УВЕОПАТИЯЛАР

Тамырлы қабаттың дистрофиялық үдерістерінің этиологиясы толық анықталмаған. Увеопатияның дамуында генетикалық бұзылыстар мен нерв жүйесінің дисфункциясының рөлі анық. Әдетте, ауру 20-30 жаста басталады. Увеопатиялар көп жағдайда асқынған катаракта мен екіншілікті глаукоманың дамуына әкеледі.

Фукс синдромы гетерохромиямен (нұрлы қабықтың бір жақты атрофиясы нәтижесінде пайда болады), анизокориямен және преципитаттары бар енжар ағымды циклитпен сипатталады.
Нұрлы қабықтың эссенциалдық мезодермалды үдемелі дистрофиясы қарашықтың эктопиясымен, нұрлы кабыктың пигменттік жапырағының айналып кетуімен және нұрлы қабықта тесіктер дамуымен жүретін айқын дистрофиясымен көрінеді.
Глаукоциклиттік криз синдромы бір көзде қасаң қабықтың ісінуімен, циклит белгілерімен қосарлана жүретін көзішілік қысымның ұстама тәрізді жоғарылауымен сипатталады. Көз ішілік қысымның деңгейі канша жоғарыласа да, көз алманың іркілген инъекциясы мен ауырсыну сезімі болмайды. Ұстама 1 тәуліктен 15 тәулікке дейін созылады. Ұстама арасындағы кезенде ауру белгілері байқалмайды.

Емі көз тінінің коректенуі мен метаболизмін жақсартуға бағытталған. Глаукомациклиттік криздің ұстамасы кезінде глюкокортикоидтар мен мидриатиктер колданылады.

Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз: